Her zaman bir merak konusu olan ölümden sonraki süreçte büyük bir rolü bulunan psikopompun tanımını ele alıp en ünlü psikopomplardan 5 tanesi olan Anubis (Anpu), Charon, Yama, Valkyrie ve Hermes’i tanıttık.
İçerik Başlıkları
Psikopomp Nedir?
Çeşitli dini inançlarda ve mitolojide, ölülerin ruhlarını öbür dünyaya yönlendirerek onlara kılavuzluk eden tanrı, melek ya da ruh gibi efsanevi figürlere psikopomp denir. Terim, Yunanca “pompos” (rehber) ve “psyche” (nefes, yaşam, ruh, zihin) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Psikopompların görevi, ölen kişiyi yargılamak değil sadece güvenli bir geçiş sağlamaktır.
Analitik felsefede ise bilinç ile bilinç dışı arasındaki geçişin sembolü, kişinin ruh rehberi olarak tanımlanır. Psikiyatr Carl Jung’a göre psikopomp, benliği oluşturan bilinçli ve bilinçsiz psişelerin (kişiliğin bütünü) arasında kapı açan uzlaştırıcıdır. Jung, bu kavramı antik çağlardan beri çeşitli kültürlerde dünyadan ayrılan ruhlara yaşam sonrası için doğru yol gösteren ruh, melek ve tanrılardan esinlenerek kullanmıştır. Psikopomp, rüyalarda ve mitlerde bir Tanrı/Tanrıça ya da yardımcı bir hayvan olarak sembolize edilir.
Dünya Mitolojilerinde En Ünlü 5 Psikopomp Örneği
Ruhların rehberleri psikopomplar, birçok mitolojide kendine yer bulmuştur. Anubis (Anpu), Charon (Kharoon), Hermes, Valkyrie ve Yama en ünlü psikopomplardan 5 tanesidir.
1. Anubis (Anpu)
Anpu olarak da adlandırılan Anubis, ölü bedenlerin mumyalanmasıyla ve bir psikopomp olarak ruhların öbür dünyaya taşınmasıyla görevli Mısır ölüm tanrısıdır. Anubis’in gözetimi altında ruhların kalpleri gerçeği temsil eden bir tüye karşı tartılırdı. Kalpleri tüyden daha hafifse devam etmelerine izin verilir ancak tüyden daha ağırsa Anubis onu “Ölülerin Yenicisi” olarak bilinen bir iblis olan Ammit’e verirdi. Anubis genellikle siyah çakal başlı bir insan veya sadece siyah bir çakal olarak resmedilir. Siyah, vücudun çürümesini ve aynı zamanda yenilenme ve yaşamı temsil eden Nil Nehri Vadisi’nin verimli toprağını sembolize ediyordu.
2. Charon (Kharoon)
Yunan mitolojisinde Nyx (Gece tanrısı) ve Erebus’un (Karanlık tanrısı) oğlu olan Charon (Kharoon), ruhları Styx Nehri boyunca yeraltı dünyasına taşımaktan sorumlu olan bir psikopomptur. Charon’un diğer psikopomplardan farkı, görevini bir karşılık bekleyerek yapmasıdır. “Ölülerin Kayıkçısı” olarak da adlandırılan Charon için ölen kişinin ağzına bir madeni para konulması gerekir (Daha sonraki dönemlerde bu para geleneği, gömmeden önce ölen kişinin her iki gözüne bir madeni para koymak şeklinde değişti). Ödeme yapılmadığı ya da cenaze töreni kurallara uygun şekilde tamamlanmadığı takdirde ise ruhun yüzyıllar boyunca kıyılarda dolaşmaya mahkum olduğu söylenir. Ayrıca Charon, Antik Yunan sanatında konik bir şapka ve tunik giyen, çarpık burunlu, çirkin, sakallı bir adam olarak tasvir edilmiştir.
3. Hermes
Yunan mitolojisinde Hermes birçok şeyi temsil eder. Hermes, gezginlerin ve misafirperverliğin, yolların ve ticaretin, hırsızlığın ve kurnazlığın, habercilerin ve diplomasinin, astronomi ve astrolojinin tanrısıdır. Ayrıca Hermes, cenneti, dünyayı ve Hades’i ziyaret edebilen tek Olympos tanrısıdır.
Hermes, Zeus’un habercisi ve aynı zamanda ruhları yeraltı dünyasına götüren ölülerin rehberidir. Bir psikopomp için bu iş dünyalar arasında hızlı şekilde geçiş yapabilmeyi gerektirdiği için Hermes için biçilmiş kaftandır. Çünkü Hermes çevikliği ve kurnazlığı ile bilinir. Aynı zamanda ölülerin ruhlarını Hades’in girişine götürmek ve Charon’un onları almasını beklemek de Hermes’in işidir. Psikopomp teriminin en yaygın olarak kullanıldığı kişi de Hermes’tir.
4. Valkyrie (Valkür)
“Öldürülenleri seçicisi” anlamına gelen adlarıyla Valkyrie’ler, İskandinav mitolojisinde savaş sırasında ölen kahramanların ruhlarını Valhalla’ya (Ölülerin Ülkesi) taşıyan mitolojik kadın figürlerdir. Valkyrie’ler, gökyüzünde bulutların cisimleşmiş hali olan beyaz renkli görkemli atlarıyla süzülürken Ragnarok’ta yani dünyanın sonunda olacak savaşta Odin’in yanında savaşacak güçlü savaşçılar toplarlar. Valkyrie’ler, sadece savaş sırasında ölmek üzere olan savaşçılara görünürler. Savaşçı öldürücü darbeyi alıp ruhu bedeninden ayrılığında onun ruhunu yanlarına alarak göklere yükselirler ve bir psikopomp olarak ruhlara rehberlik ederler.
5. Yama (Yamarja)
Yamarja olarak da bilinen Yama, Hindu ölüm tanrısı ve psikopomptur. Yama’nın ikamet ettiği yer ölülerin reenkarne olmadan önce günahlarının cezasını çektiği söylenen bir araf olan Naraka’dır. Naraka’nın yedi farklı seviyesi olduğu söylendiği için ölenlerin ruhlarını doğru seviyeye yönlendirmek Yama’nın işidir. Bir zamanlar tanrıya saygısızlık ettiği için Shiva tarafından öldürülür ve ardından diriltilir, bu nedenle Shiva, Yama’nın saygı duyduğu ve taptığı tek tanrıdır. Hindu sanatında Yama, genellikle yeşil veya mavi ten renginde, kırmızı cübbe giymiş olarak tasvir edilir. Ayrıca elinde değnek ve bir ilmik taşır. Taşıdığı ilmik ruhları yakalama rolünün simgesidir.
Bu yazımızda ölen kişilerin ruhlarına rehberlik eden psikopompun tanımına ve mitolojideki en ünlü 5 psikopomp örneği olan Anubis, Charon, Yama, Valkyrie ve Hermes’e yer verdik. Yazımız ilginizi çektiyse yine sitemizde yer alan “Antik Yunan Tanrıçalarının İkonografik Özellikleri“ adlı içeriğimize de göz atabilirsiniz.
