Asaleti temsil eden mor rengiyle anılan pavonazzetto Afyon Menekşe Mermeri birçok anıtsal yapıda kullanılmıştır. Bu yazımızda, Violet’in mitolojik hikayesine, kullanıldığı yerlere yer veriyoruz.
İçerik Başlıkları
Pavonazzetto’nun Hikayesi
Violet olarak da anılan; Afyon menekşe mermeri, çağlar boyu mimaride ve süslemede kullanılmış, mitolojik hikayelere konu olmuş bir taştır. Antik ismiyle, Pavonazzetto’yu konu edinen iki hikaye mevcuttur ve ikisi de Attis ile ilgilidir.
İlk hikayeye göre; Kybele, Attis’i görünce aşık olur ve ona sahip olmak ister. Oysa Attis, Pessinus kralının kızını sevmektedir ve onunla evlilik hazırlığı yapmaktadır. Kıskanan Kybele Attis’i delirtir. Bunun ardından, Attis bir kriz geçirir ve çılgınca koşarken bir çam ağacına çarpar ve vücudu kanamaya başlar. Attis’in kanı önce mor menekşeler oluşturur; ardından akan kan, beyaz mermerin üzerine damlar. Bu vesileyle Pavonazzetto’nun üzerinde bulunan kırmızı, mor renkli desenlerin Atis’in kanı olduğuna inanılır.
Anlatılan bir diğer hikaye ise; günümüzde Afyon sınırları içerisinde kalan İscehisar, mitolojik ismiyle Dokimeion; şimdi olduğu gibi o zamanlarda da mermerin oldukça bol olduğu bir bölgedir. Mermerciliğin o bölgede hep var olduğunun kanıtı olarak görülen, şimdilerde Bacakale ismiyle anılan Persis Dağı, Kybele’nin kutsal bölgesidir. Ana Tanrıça’nın sevgilisi Attis, Persis Dağı’nda avlanırken; yaban domuzu saldırısına uğrar ve büyük yara alır. Yarası öyle büyüktür ki; akan kan, Dokimeion’da bulunan mermer madenlerinde bulunan beyaz mermere dökülür ve mermer üzerinde kanın etkisi ile kırmızı ve mor renkli desenler oluşmuştur.
Violet’in Kullanıldığı Yerler
Pavonazzetto mermeri ile ilgili olarak birçok laboratuvar araştırması yapılmıştır. Ana teknik değerler ve parametreler; kimyasal, mineralojik-petrografik, fiziksel ve mekanik test/analizlerle incelenmiştir. Bu mermer çeşidinin menekşe renginin demir oksit ve flogopit minerallerinin varlığından kaynaklandığı belirlenmiştir. Fiziksel mekanik testlerin sonucunda ise, Pavonazzetto mermerinin sağlamlığı kanıtlanmıştır. Bu nedenle de geçmişte de günümüzde de birçok yapıda kullanılmıştır.
Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesinde çıkartılmakta, başkaca rezervinin bulunmadığı düşünülen Violet, Roma Mimarisinde, MÖ.1. yüzyıldan beri kullanılmaktadır.
Günümüzde olduğu gibi tarih boyunca da, zenginlik, zarafet ve asaletin rengi olarak anılan mor renge sahip violet mermeri, özellikle Roma döneminde, görkemine ve ihtişamına bakılarak birçok mimari eser de kullanılmıştır. Efes Antik kentinde bulunan ve hala görkenini koruyan Celcus Kütüphanesi’ndeki korint tarzdaki sütunlarda; Trajan Forum‘unda, Pantheon, Ayasofya, Aziz Petrus Bazilikası, Apollon Tapınağı gibi birçok önemli mimari eserde sert ve sağlam olan Violet kullanılmıştır.
Sadece mimari yapılarda değil, birçok heykelde de Violet’in kullanıldığı bilinmektedir.
Pavonazzeto’nun Çıkartılması, İşlenmesi ve Nakliyesi
İscehisar maden ocaklar, antik çağdaki ismiyle, Dokimeion ocakları hakkında araştırmacılar, mermerin zamanın koşullarına göre oldukça iyi işlendiğini düşünmektedir. Mermer, ocaklardan çıkartılan blokların çıkarıldığı oyukların, kare veya dikdörtgen, sütun amacı ile çıkartılanların ise; silindirik şeklinde olduğu görülmektedir.
Violet’in İşlenmesi
Maden Ocaklarından çıkarılan blok ve silindirik şekildeki mermerlerin kullanılacağa yere nakliyesi; mermerin çıkartılmasının ardından kabaca olarak işlemden geçirilmesinin ardından yapılıyordu. Bu sayede hem fazlalıklar atılarak nakliye kolaylaştırılıyor hem de işlenme sırasında zai olarak ürün ocakta bırakılıyordu.
İscehisardaki antik ocaklarda, murç izleri, kama oyukları, mermerlerin çıkarıldığı çukurlar halen mevcuttur ve korunmaktadır.
Afyon Menekşe Mermeri’nin Nakliyesi
Roma’dan çok uzakta olan ve o dönem Frig toprakları içerisinde yer alan Dokimeion ocaklarında üretilen violetin nakliyesi oldukça zahmetliydi. Deniz yolu ile Roma’ya taşınacak mermerler, deniz kıyısına kadar hayvanlar ile tanışıyordu.
Yapılan araştırmalar, blokların tekerlekli vagonları çeken öküzlerle, kara yolu taşımacılığı sağlanarak, dönemin en ünlü limanı olan Efes’e ulaştığını ortaya koymaktadır. Zaman zaman taşıma da Menderes Nehri’nin de kullanıldığı da düşünülmektedir.
Günümüzde hala güzelliğini koruyan İscehisar mermeri, dünyanın dört bir yanında kullanılmaya devam etmektedir.
Antik mimari ilginizi çekiyorsa, sitemizde yer alan; “Antik Mimaride Kullanılan Sütun ve Başlıklar” yazımıza göz atabilirsiniz.