2002 yılında Neil Gaiman karanlık fantezi romanı Coraline’ı yayınladı. Kitabın 2009 yılında stop-motion tekniği ile film adaptasyonu yapıldı, “Koralin ve Gizli Dünya” olarak Türkçeye çevrildi. Bu içeriğimizde Koralin ve Gizli Dünya, yani Coraline filmindeki böcek sembolünün nasıl kullanıldığına bir göz atacağız.
Film, Coraline ve ailesinin taşınması ile başlıyor ve filmin başlarında öğrendiğimiz ilk şeylerden biri ailesinin ne kadar işkolik olduğu oluyor. Ailesinden ilgi göremeyip evi keşfetmeye başlayan Coraline çok geçmeden “Diğer Dünya” ya da “Gizli Dünya” ile tanışıyor.
Coraline burada kafasındaki ideal ailesini görüyor. Her şeyin ideal olmasının yanı sıra tek fark Coraline hariç herkesin gözlerinin düğmeden olması olarak karşımıza çıkıyor. Filmin devamında burada tanıştığı annesinin adının Beldam olduğunu ve Beldam’ın aslında çocukları hayalleriyle kandırıp ruhlarını çaldığını, etrafındaki herkesi ve her şeyi kontrol ettiğini öğreniyoruz.
Filmin ilerlemesinde ve temaların işlenişinde böcek sembolizminin nasıl işlediğini örnekleri ile birlikte bu içeriğimizde inceleyeceğiz.
İçerik Başlıkları
Böcekler Neyi Sembolize Ediyor?
Böcekler literatürde genel olarak dönüşümü ve başkalaşımı, davetsiz misafirleri, kararlılığı, çürümeyi, korkuyu ve dengeyi sembolize ederler. Coraline ve gizemli dünyası için böcekler hem filmde hem de kitapta sembolik olarak büyük bir yer tutuyor.
Filmde Coraline evin banyosunda duvarlardaki böcekleri elleri ile ezdiğini, yatağının üzerinde yusufçuk dekorunun asılı olduğunu, komodininde peygamberdevesi şeklinde bir fotoğraf tutacağı durduğunu, saçına bir yusufçuk tokası taktığını, Diğer Dünya’da Coraline’ın babasının peygamberdevesinden bir robota bindiğini ve Beldam’ın bir örümceğe dönüştüğünü görüyoruz.
Öncelikle Coraline’ın ebeveynlerinin bahçecilik ile ilgilendiklerini ve bu konu ile ilgili çalışmalar yaptıklarını biliyoruz. Filmin başında gri olan bahçelerinin sonunda artık renkli olduğunu ve Coraline’ın ailesinin işlerini bitirdiklerini görüyoruz. Bahçe masumluğu, temizliği, sığınağı, sakinliği ve ideali temsil eder. Böcekler de bitkiler için genelde tehlikeli olduğu için Coraline ve böcek teorisinin temeli aslında filmin başında atılıyor.
Beldam, yani “Diğer Anne”, kötü ve canavarımsı eğilimlerini hem böcek yiyerek, hem örümcek formuyla, hem de böcek şeklinde bir sürü eşyaya sahip olarak belli ediyor. Film boyunca bu böcek sembolleri ile Beldam’ın aslında kötü olduğu defalarca kez vurgulanıyor. Yukarıda bahsedilen örneklerdeki böcek sembollerinin ne şekilde kullanıldığına bir bakalım.
Yusufçuk
Yusufçuklar “şeytanın iğnesi” olarak da adlandırılırlar ve şımarık çocukların ağızlarını diktiklerine, insanları kör ve sağır ettiklerine ve onların kulaklarını kestiklerine dair söylemler vardır. Beldam’ın bu rolü üstlendiğini film ilerledikçe görebiliyoruz. Beldam çocukların gözlerine düğmeler diker ve Coraline’ın arkadaşı olan Wybie’nin ağzını diker, tıpkı şeytanın iğnesi gibi.
Coraline’ın tokası ise yusufçukların daha pozitif sembolizmine yanaşır, onun duygusal olgunluğunu ve uyum yeteneğini temsil eder. Diğer Dünya’ya yapmış olduğu yolculuk onu becerikli ve her işin altından kalkabilen bir kız haline getirir. Coraline bu macerası sayesinde büyüyüp gerçek dünyada sahip olduğu şeylerin değerini görmeye ve anlamaya başlar. Coraline’ın bu değişimi böcek sembolizminin pozitif bir yanını ortaya koyar ve böylece onun nasıl büyüdüğünü izlemiş oluruz.
Peygamberdevesi
Peygamberdevesi başta fotoğraf tutacağı olarak kullanılan bir sembol olsa da Coraline’nın gizemli dünyası içerisinde babasının peygamberdevesi şeklindeki bir makine ile Coraline’a saldırdığını görüyoruz. Peygamberdeveleri genelde zararsız ve bilge görünse de film bu bakış açısını tepetaklak eder ve bir “kontrol” amacı olarak peygamberdevelerini bize sunar.
Burada kontrol edici güç Beldam’dan başkası değildir elbette. Beldam, Coraline’ın diğer babasını bu şekilde saldırgan bir pozisyona koyar ve kendi kötü emelleri için onu kullanır. Burası Beldam’ın kendi dünyasıdır ve herkes onun emellerine ulaşması için birer araçtır sadece.
Kınkanatlı Böcekler ve Hamam Böcekleri
Kınkanatlı böcekler ve hamam böcekleri Beldam’ın “böcek odası” diyebileceğimiz ve filmin sonlarına doğru gördüğümüz odada eşya rolü üstlenirler. Beldam’ın emirleri ile hareket ederler ve onun istediklerini yaparlar. Bu sahnede her şey o kadar grotesk durmaktadır ki böcek sembolizmi kullanılarak korku ve çürüme hissi izleyiciye oldukça iyi verilmiştir.
Böcekler her zaman etrafımızda olsalar da onları her zaman görmeyiz, tıpkı etrafımızdaki eşyalar gibi. Ayrıca eşyalar cansızlardır, yani ölümsüzlerdir. Bu da bize hamam böceklerini hatırlatır, ölümsüz olmasalar bile oldukça dayanıklıdırlar ve hayatta kalma yetenekleri ile bilinirler.
Bu aynı zamanda Beldam’ın ölümsüzlüğü elde etmeye çalışmasıyla da ilgilidir, varlığını devam ettirebilmesi için çocukların ruhlarına ihtiyacı vardır. Burada Beldam’ın kararlılığını görmek mümkündür, hayatta kalmak için elinden geleni tıpkı bir hamam böceği gibi yapmaktadır.
Örümcek
Örümcekler ise filmde her şeyin temelini oluşturur. Filmin sonunda Beldam tamamen kendi haline dönüşür ve Coraline’ı kendi örümcek ağında avlamaya çalışır. Beldam en başından beri bir örümcektir aslında. Örümcekler korkuyu, kişinin daha karanlık diğer tarafını ve avcıları sembolize ederler.
Freud’a göre de rüyada örümcek görmek bir annenin çocuklarını pişmanlıktan ya da sahiplenici hissiyatlarından dolayı yemesini temsil eder. Örümcekler hakkında bir rüya gördüğünüz zaman ağları, feminen gücü, dönüşümü, yaratıcılığı ve gücün kendisini de görmüş olursunuz.
Coraline, Beldam ve onun dünyası ile rüya görürken tanışır ve bu dünyanın yaratıcısı Beldam’ın kendisidir. Avı olan Coraline için güzel bir dünya örmüştür ve Coraline’ı kandırmak için onun annesi rolüne bürünmüştür.
Filmin başında oyuncak bir bebeğin kum ile doldurulduğunu görüyoruz, bu da tıpkı bir örümceğin avına zehrini enjekte etmesini hatırlatıyor. Bebeği dikmek için kullandığı ipin etrafının da örümcek ağları ile dolu olduğunu görüyoruz.
Aynı zamanda Beldam’ın tabaklarını yemek sahnelerinde hep boş görüyoruz, yediğini gördüğümüz tek şey ise böcekler oluyor. Tıpkı bir örümcek gibi Beldam’ın da görüşü kısıtlı; Coraline’a gönderdiği oyuncak bebek gibi eşyaları kullanarak etrafını gözlemlemeye ve avlarını ağına çekmeye çalışıyor.
Filmin ana temalarından biri olarak anne-kız ilişkisini verebiliriz. Ebeveynler ve çocuklar arasındaki ilişki önemlidir ve gereken çaba gösterilmelidir. Coraline’ın ebeveynleri çok çalıştıkları için kızları ile düzgün bir iletişim kuramazlar ve bu da Coraline’ın tuzağa düşmesine sebep olur.
Coraline’ın yusufçuk tokasının sembolize ettiği gibi bağımsızlaşmayı da bu tema altında verebiliriz. Coraline artık ailesinin ilgisini aramak yerine elindekilerin değerini görmeyi öğrenir ve annesinden biraz daha bağımsızlaşır, bunu da Beldam ile yaşadığı maceraya borçludur. Bu temayı güçlendirebilmek için de görüldüğü gibi böcekler, av olma durumu ve güç dinamikleri gibi fikirler oldukça fazla kullanılıyor.
Coraline dikkatlice izlediğimiz zaman aslında “kontrol” hakkında bir film olduğunu ortaya koyuyor: Çalışanlarını sömüren bir çalışma sistemi olsun, ölümünden sonra köpeğine hala sahip olmaya çalışan bir sahip olsun sirkteki farelere kadar “kontrol” teması bize gösteriliyor. Beldam’ın yapmaya çalıştığı da buna uyuyor, Coraline kontrol altındaki bir böcek olarak resmediliyor.
Beldam, Coraline için tam onun istediği bir dünya oluşturuyor ve gözlerini boyayıp onu manipüle etmeye çalışıyor. Gözlerini almak ve onlar yerine düğme dikmek istemesi de bundan kaynaklanıyor.
Örümcekler, yani Beldam, avlarını kendi örmüş oldukları ağa hapseder onları kontrol ederler. Coraline etrafında olanları sorgulamaya başladığı zaman Beldam onun dikkatini dağıtacak şeyler sunuyor ve onu kontrol etmeye devam ediyor.
Görüldüğü gibi film böcek sembolizmlerinin etrafında dönüyor. Coraline’ın karakter gelişimini izlememize katkıda bulunurlarken kötülüklerin de aynı böcekler gibi aslında etrafımızda biz onları fark etmeden dolaşabileceğini ve zayıf anlarımızda onların ağlarına düşebileceğimizi bize hatırlatıyor. Koralin ve Gizli Dünya isimli film bize böcekler ile yapılan sembolizm yoluyla doğadaki güç dinamiğini de bize anlatıyor.
Bu tarz filmler ile ilgili içerikler ilginizi çekiyorsa “Sıra Dışı Yönetmen Tim Burton’ın En İyi 5 Filmi” adlı içeriğimize de bir göz atabilirsiniz.
