Öz şiir adıyla da bilinen saf şiir anlayışına, nasıl ortaya çıktığına, saf şiir özelliklerine, saf şiir temsilcilerinin edebi şahsiyetlerine ve eserlerine yer verdik.
Yazı İçeriği
- Saf Şiir Anlayışı Nedir?
- Saf Şiir Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
- Saf Şiirin Özellikleri Nelerdir?
- Saf Şiirde Hangi Akımın İzleri Görülür?
- Saf Şiir Anlayışının Batı Edebiyatındaki Öncüleri Kimlerdir?
- Saf Şiirin Temsilcileri ve Eserleri
Saf Şiir Anlayışı Nedir?
Saf ya da öz şiir anlayışı şiirin sesler, imgeler, imajlar, anlam ve mantık bozulmaları, içsel anmalar yoluyla dile getirilmesidir. Kapalı ve imgeli bir anlatımın görüldüğü saf şiirde metnin kendisi dışında herhangi bir fikre gönderge ya da çağrışım bulunmaz.
Şiirin kelimeye dayandığı saf şiirde estetik için belirsizlik ve kuşku neredeyse zorunlu haldedir. Dolayısıyla çağrışımı güçlü, ahenkli, bireysellik isteyen, estetik yönü ağır basan ve lirizmin ön planda olduğu bir anlayıştır.
Saf Şiir Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Saf şiir anlayışı ilk defa Fransız edebiyatında görülmüştür. Fransız şair Paul Valéry’nin şiir ve şiir dili üzerine geliştirdiği düşüncelerden ve uygulamalardan meydana gelmiştir.
Bir okul ya da hareket haline gelmeyen saf şiir anlayışı, şairler arasında ortak bir tutum ve zevk olarak ortaya çıkmıştır. Türk edebiyatında da saf şiir anlayışının ortaya çıkışında şairler üzerinde Valéry’nin şiir hakkındaki görüşleri etkili olmuştur.
Bununla birlikte Türk edebiyatı tarihinde “beylik edebiyat” diye de nitelendirilen ve memleketi anlatan şiirlerden sonra, şairlerin şiir dilinde yeni yollar aramaya başlaması da saf şiir anlayışının ortaya çıkışında önemli bir etkendir.
Saf Şiirin Özellikleri Nelerdir?
- Saf şiirin en belirgin özelliği, şiirin göndergesinin tarih, sosyoloji, ideoloji gibi bütün fikir yığınlarından kurtulması ve şiire yabancı bütün unsurlardan sıyrılmasıdır.
- Estetik yönü ağır basan saf şiirde imge, imaj, çağrışım ve bireysellik vazgeçilmez konumdadır.
- Şiirin anlamı ve göndergesi kendi içindedir. Dolayısıyla kapalı bir anlatım görülür.
- Saf şiirde dile özel bir anlam ve işlev yüklenir. Saf şiir şairleri, dilin yararcılık işlevinden, hazır kalıplardan, didaktik olmaktan ve ideolojiden uzak dururlar.
- Ahenk, ritim, ses, müzik ve lirizm saf şiirin önemli odaklarındandır.
- Şiiri ruhun saf lisanı haline getirmeye çalışan saf şiir temsilcileri, anlamdan çok söyleyişe önem verir ve şiirleri biçim endişesi taşır.
- Saf şiirin izlekleri arasında ruh, masal, ölüm ve zaman ön plana çıkar.
- Saf şiir anlayış bakımından II. Yeni akımıyla benzerlik gösterir. Ancak II. Yeni akımı şairlerinin grameri ve dili bozmaları noktasında ayrılırlar.
Saf Şiirde Hangi Akımın İzleri Görülür?
Saf şiir anlayışında kapalı bir anlatımın yanı sıra imajlar ve benzetmeler önemli bir yer tutar. Dolayısıyla saf şiir özellikleri açısından değerlendirildiğinde bu anlayışta sembolizm akımının etkileri baskındır.
Saf Şiir Anlayışının Batı Edebiyatındaki Öncüleri Kimlerdir?
Saf şiir anlayışının batı edebiyatındaki öncüleri şiirdeki dil malzemesine yoğunlaşmaları, sembolist oluşları ve imgesel anlatımı yüceltmeleriyle ortaklık gösterirler.
Başta Paul Valéry olmak üzere Stéphane Mallarmé,Charles Baudelaire, Arthur Rimbaud ve Paul-Marie Verlaine saf şiir anlayışının Batı edebiyatındaki öncüleri arasındadır.
Stéphane Mallarmé’nin “Şiir fikirlerle değil, kelimelerle yazılır.” anlamına gelen ifadesi saf şiir anlayışının ruhunu ortaya koyması bakımından dikkate değerdir.
Saf Şiirin Temsilcileri ve Eserleri
Türk edebiyatında Cumhuriyet dönemi saf şiir anlayışı bağlamında Ahmet Haşim ve Yahya Kemal Beyatlı öncü olarak görülürler. Saf şiir anlayışının diğer temsilcileri Ahmet Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek, Asaf Halet Çelebi, Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Behçet Necatigil bu anlayışı sürdürenlerdendir.
1. Ahmet Haşim
Ahmet Haşim, kendi ördüğü şiir dünyası içinde kalarak şiirin dış dünyayla ilişkisi olmaması gerektiğini söyleyen saf şiir anlayışının öncü şairlerindendir.
Onun şiiri çeşitli ve seçici kaynaklar beslenir. Şiirleri Romantizm, Sembolizm, Empresyonizm ve Servet-i Fünûn çerçevesinden değerlendirilebilir. Ahmet Haşim’in şiirinde semantik derinliğe önem verilmekle birlikte anlam kapalılığı, gizemli anlatımlar ve imajlar sıklıkla yer alır.
Ahmet Haşim’in birçok şairi etkilemesinin beraberinde 1960 sonrası şiirimizde anlam, anlamsızlık, yeni dil üretme ve ses hakkındaki tartışmalarda onun şiir hakkındaki görüşleri hissedilir.
Ahmet Haşim’in Eserleri
Şiirlerini Göl Saatleri (1921) ve Piyale (1926) kitaplarında toplamıştır.
2. Yahya Kemal Beyatlı
Yahya Kemal Beyatlı, saf şiir anlayışının öncü temsilcileri arasında kabul gören diğer şairdir. Onun şiirinde hem Fransız şiirinden hem Divan şiirinden gelen etkiler yan yanadır.
Estetik bir dil arayışında olmakla beraber duyuşun deyişe dönüştüğü, ölçüsü tam ve mükemmel şiir dilinin peşindedir.
Bunun yanı sıra şiirlerinde medeniyet, tarih, sosyoloji, tarihsel bilinç gibi göndergelerin bulunması nedeniyle şiirleri “kültür şiiri” olarak da değerlendirilebilir.
Yahya Kemal Beyatlı Eserleri
Şiirleri ölümünden sonra Kendi Gök Kubbemiz (1961), Eski Şiirin Rüzgarıyla (1962), Rübailer ve Hayyam Rübailerini Türkçe Söyleyiş (1963) kitaplarında toplanmıştır.
3. Ahmet Hamdi Tanpınar
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiirinde akşam, karanlık, gizem, rüya formu ve zaman temaları önemlidir. Zaman gibi temaları felsefi anlamda ele alması yönünden saf şiir anlayışına uygun şiirler kaleme almıştır.
Ahmet Hamdi Tanpınar için şiir “zamanın ne içinde ne de dışında olduğu” tıpkı bir rüya hali gibidir. Bununla birlikte bilinç akışı tekniğini şiirlerine uygulamıştır.
Tanpınar’ın şiirinde, şiirin bütün göndergelerinin kendine dönük olduğuna ve şiiri anlayabilmek için insanı yeryüzüne bağlayan her şeyden kurtulmak gerektiğine dair imajlar görmek mümkündür.
Ahmet Hamdi Tanpınar Eserleri
Şiirlerini Şiirler (1961) kitabında bir araya getirmiştir.
4. Necip Fazıl Kısakürek
Necip Fazıl Kısakürek’in şiirinde iki dönem görülür. Saf şiir örnekleri verdiği dönem ilk dönemidir. İkinci dönemindeki şiir anlayışında ideolojik yaklaşımlar baskındır.
İlk dönemdeki şiirlerinde modernist ve baudelairen bir tavır görülmektedir. Onun bu evredeki şiirleri korku, yalnızlık, hafakan, ıstırap gibi kavramlar etrafında gelişen ferdiyetçi anlayışın eserleridir.
Necip Fazıl Kısakürek Eserleri
Şiir kitapları Örümcek Ağı (1925), Kaldırımlar (1928), Ben ve Ötesi (1932), Sonsuzluk Kervanı (1955), Çile (1962), Şiirlerim (1969)’dir.
5. Asaf Halet Çelebi
Asaf Halet Çelebi’nin şiirini mitoloji ve Hint felsefesinden derlediği olgularla kurduğu görülür. Dolayısıyla şiirlerinin hermetik bir yapısı vardır.
Onun poetikası öz şiir, soyut şiir, mistisizm ve ruhsallık kavramları üzerinden anlaşılabilecek bir poetikadır.
Asaf Halet Çelebi Eserleri
Şiirlerini He (1942), Lamelif (1945), Om Mani Padme Hum (1953) kitaplarında toplamıştır.
6. Ahmet Muhip Dıranas
Baudelaire, Rimbaud, Verlaine gibi saf şiir anlayışının öncülerinden olan Fransız şairlerini okuyarak yetişen Ahmet Muhip Dıranas’ın şiirinde ahenk ve temalar önemlidir.
Gelenekte kullanılmayan kalıpları denemek gibi yenilikler yapmasının beraberinde aşk ve doğa temasını diğerlerine göre daha çok ele almıştır. Şiirlerinde sembolizmin etkileri görülür.
Ahmet Muhip Dıranas Eserleri
Şiirlerini Şiirler (1974) kitabında bir araya getirmiştir.
7. Cahit Sıtkı Tarancı
Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerinde bohem bir tavır görülür. Onun şiirinde ölüm ve yaşama sevinci temaları önemlidir ve bir aradadır.
Şiirin toplumsal yanının olmaması gerektiğini düşünerek saf şiir anlayışını savunur. Ölüm ve yaşama sevincinin yanı sıra tabiatın saflığı, aşk, çocukluk gibi temaları ele aldığı şiirlerini sade ve tabii bir söyleyişle ortaya koyar.
Cahit Sıtkı Tarancı Eserleri
Şiir kitapları Ömrümde Sükût (1933), Otuz Beş Yaş (1946), Düşten Güzel (1952), Sonrası (1957)’dır.
8. Fazıl Hüsnü Dağlarca
Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın birçok konuda eser vermesinin yanı sıra sabit bir şiir sesinin olmadığı söylenebilir. Konu çeşitliliğiyle birlikte nicelik bakımından da oldukça üretmiş bir şairdir.
İlk dönem şiirlerinde daha epik formlar dikkat çekerken II. Yeni sonrasındaki şiirlerinde daha kapalı bir söyleyiş görülür. Bu değişim epostan liriğe doğru bir gidiş hareketidir. Onun şiiri özellikle ses, ritim ve imgelerden beslenen bir şiirdir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca Eserleri
Pek çok şiir kitabı vardır. Bunlardan dikkat çeken bazıları Havaya Çizilen Dünya (1935), Çocuk ve Allah (1940), Daha (1943), Çakırın Destanı (1945), Taş Devri (1945), Üç Şehitler Destanı (1949), Toprak Ana (1950), Aç Yazı (1951), İstiklal Savaşı -Samsun’dan Ankara’ya (1951), İstiklal Savaşı -İnönüler (1951), Sivaslı Karınca (1951), İstanbul -Fetih Destanı (1953), Anıtkabir (1953), Âsû (1955), Delice Böcek (1957)’tir.
9. Behçet Necatigil
Behçet Necatigil şiirlerinde evle iş arasında sıkışmış şehirdeki küçük insanın çerçevesinde modern dünyanın keşmekeşini anlatır. İçe dönük, duyarlı ve derinlikli insanı basit ve hoş bir söyleyişle dile getirir.
Anlam ve ses güzelliğine verdiği önemle şehir, ev, aile, zaman, yalnızlık ve sanat temalarıyla şiirini oluşturur.
Behçet Necatigil Eserleri
Şiir kitapları Kapalı Çarşı (1945), Çevre (1951), Evler (1953), Eski Toprak (1956), Arada (1958), Dar Çağ (1960), Yaz Dönemi (1963), Divançe (1965), İki Başına Yürümek (1968), En/Cam (1970), Zebra (1973), Kareler Aklar (1975), Sevgilerde (1976), Beyler (1978), Söyleriz (1980)’dir.
Son olarak saf şiire, saf şiirin özelliklerine, temsilcilerine ve eserlerine yer verdiğimiz bu içerik ilginizi çektiyse “Letrizm Nedir? Özellikleri ve Temsilcileri Kimlerdir?” adlı içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
