Normatif etik teorisi hakkında bilmeniz gerekenler arasında yer alan Normatiflik tanımı, normatif açıklaması ve teorinin kapsadığı üç etik türünü (Deontolojik Etik, Sonuçsalcı Etik, Erdem Etiği) örneklerle açıklıyor, Normatif Etik teorisinin ana tartışma alanlarına değiniyoruz.
Normatif etik veya kuralcı ahlak, ne olması gerektiğini inceleyen ahlaki davranış standartlarını, eylemleri, uygulamaları, yasaları ve kurumsal ahlakı tanımlamayı içerir. Ancak Normatif etik, belirli insanlar, kültürler, veya belirli durumlarda var olduğu düşünülen çeşitli ahlaki standartları ile davranışları tanımlamaya odaklanan tanımlayıcı (tasvirî) etikten ayrılır. Normatiflik nedir? Normatif etik teorisi örnekleri nelerdir? detaylarıyla inceleyelim:
Yazı İçeriği
Normatiflik Nedir?
Normatiflik, belirli eylemlerin, davranışların veya durumların ahlaki veya yasal olarak doğru veya yanlış, iyi veya kötü, arzu edilir veya istenmeyen olarak kabul edildiği fikrine atıfta bulunur. Normatiflik, etiğin ahlaki davranışı yöneten kural ve ilkelerle ilgilenen yönüdür ve genellikle ahlakın basitçe insanların gerçekte nasıl davrandığının bir tanımı olduğu fikri olan tanımlayıcıcılıkla karşılaştırılır. Normatiflik, nesnel ahlak standartları olduğunu ve insanların kişisel inançları veya duyguları ne olursa olsun bu standartlara uymaları gerektiğini ima eder.
Normatif Etik Teorisi Nedir?
Normatif etik teorisi, ahlaki yargının doğası ve eylemleri, niyetleri ve karakteri değerlendirme kriterleri ile ilgilenen bir ahlak felsefesi dalıdır. Genellikle üç ana kategoriye ayrılır:
- Deontolojik Etik
- Sonuçsalcılık Etik
- Erdem Etiği
Normatif Etik Türleri Nelerdir?
İnsanların gerçekte nasıl davrandığı veya belirli bir toplumda ahlaki olarak kabul edilen şeyle ilgilenen tanımlayıcı etiğin tersi olan Normatif etiğin üç ana türü vardır. Her üç yaklaşımın da kendi ahlaki ilkeleri, teorileri ve metodolojileri vardır ve farklı bağlamlara farklı normatif etik teorileri uygulanabilir. Aşağıda normatif etik türlerini detaylı olarak inceleyebilirsiniz:
Deontolojik Etik
Ödev ahlakı olarak da bilinen deontolojik etik, bir eylemin doğruluğunun veya yanlışlığının, bir kurala veya göreve bağlılığıyla belirlendiğini savunan ahlaki bir teoridir. Deontolojik etiğin en ünlü savunucusu, gerçekten iyi olan tek şeyin iyi niyet olduğunu ve iyi niyetin görev dışı hareket eden olduğunu savunan Immanuel Kant’tır.
Deontolojik etiğin temel ilkelerinden biri, kişinin kendi çıkarları için hiçbir kuralda istisna yapmaması gerektiğini ifade eden evrensellik kavramıdır. Örneğin, yalan söylemenin her zaman yanlış olduğuna inanan bir insan, yararına olsa bile asla yalan söylememelidir.
Sonuçsalcı Etik
Teleolojik etik olarak da bilinen sonuçsalcı etik, bir eylemin doğruluğunun veya yanlışlığının sonuçları tarafından belirlendiğini savunan ahlaki bir teoridir. Sonuçsalcı etiğin en ünlü savunucusu, en fazla sayıda insan için en büyük mutluluğun ahlaki eylemin nihai hedefi olduğunu savunan Jeremy Bentham’dır.
Sonuçsalcı etiğin temel ilkelerinden biri, bir eylemin genel mutluluğu veya refahı en üst düzeye çıkarması durumunda ahlaki açıdan doğru olduğunu belirten fayda kavramıdır. Örneğin, yalan söylemek en büyük genel mutluluğa yol açacaksa, o zaman yalan söylemek ahlaki olarak doğru olacaktır.
Erdem Etiği
Erdem etiği, bir eylemin doğruluğunun veya yanlışlığının failin karakteri ve alışkanlıkları tarafından belirlendiğini savunan ahlaki bir teoridir. Erdem etiğinin en ünlü savunucusu, insan yaşamının nihai amacının eudaimonia’ya veya insanın gelişmesine ulaşmak olduğunu savunan Aristoteles’tir.
Erdem etiğinin temel ilkelerinden biri, erdemlere sahip olan ve erdemlere uygun hareket eden kişi olan erdemli insan kavramıdır. Erdemler, eudaimonia için gerekli olan cesaret, bilgelik ve merhamet gibi karakter özellikleridir.
Sonuç olarak, normatif etik, çok çeşitli ahlaki teorileri ve ilkeleri kapsayan karmaşık ve çok yönlü bir alandır. Kişi ister deontolojik, ister sonuççu veya erdem etiğine bağlı kalsın, nihai amaç, güçlü bir ahlaki pusulanın rehberliğinde iyi ve tatmin edici bir hayat yaşamaktır.
Normatif Etik Teorisinin Ana Tartışma Alanları
Normatif etik, insanların ahlaki açıdan nasıl davranması gerektiği ile ilgili çok çeşitli felsefi tartışmaları ve konuları kapsar. Normatif etikteki ana tartışma alanlarından bazıları şunlardır:
- Ahlaki akıl yürütmenin doğası: Neyin doğru neyin yanlış olduğunu nasıl belirlediğimiz ve tüm insanlar için geçerli olan nesnel ahlaki ilkelerin olup olmadığı, ahlakın bireye veya topluma göre olup olmadığı hakkındaki tartışmaları içerir.
- Ahlaki ilkeler ve eylemler arasındaki ilişki: Ahlaki ilkelerin pratikte nasıl uygulanması gerektiği ve kurallara uymanın mı yoksa eylemlerimizin sonuçlarını dikkate almanın mı daha önemli olduğu hakkındaki tartışmaları içerir.
- Ahlaki sorumluluğun doğası: Ahlaki eylemlerden kimin sorumlu olduğu ve ahlaki sorumluluğun bireylere, gruplara veya bir bütün olarak topluma atfedilip atfedilemeyeceği hakkındaki tartışmaları içerir.
- Ahlaki akıl yürütmede duyguların ve sezginin rolü: Duyguların ve sezginin ahlaki akıl yürütmede bir rol oynayıp oynamadığı ve eğer öyleyse, ahlaki kararlar alırken nasıl dikkate alınması gerektiği hakkındaki tartışmaları içerir.
- Ahlaki eğitimin rolü: İnsanların ahlak konusunda nasıl eğitilmeleri gerektiği ve ne tür bir ahlaki eğitimin en etkili olduğu hakkındaki tartışmaları içerir.
- Ahlaki ilkeler ve yasalar arasındaki ilişki: Hukukun ahlaki ilkeleri yansıtması gerekip gerekmediği ve eğer öyleyse, çatıştıklarında nasıl uzlaştırılması gerektiği konusundaki tartışmaları içerir.
