Akran ve Kardeş Zorbalığı Nedir? Nasıl Önlenir?

Kardeş zorbalığı nedir, örnekleri nelerdir

Bu rehberimizde kardeş zorbalığının ne anlama geldiğine, sebeplerine ve belirtilerinin neler olduğu ile zorbalığa karşı alınabilecek faydalı çözüm önerilerine değindik. 

Kıskançlık başa çıkılması zor bir duygu olabildiği kadar, günlük hayatta rekabeti ve hırsı da tetikleyen bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu durum kardeşler arasında iletişimi ve gelişimi aynı zamanda da paylaşımları değiştirmektedir. Fakat hepimizin tahmin edebildiği gibi aynı evin koşullarını paylaşan kardeşler arasında da zaman zaman olumlu veya olumsuz diyebileceğimiz pek çok duygu ve davranış değişimi yaşanabilmektedir.

Kardeş Zorbalığı Nedir?

Akran zorbalığının en belirgin türünden biri olan kardeş zorbalığı; bir kardeşin diğerine kasıtlı olarak yaptığı fiziksel ve ruhsal olarak zarar verme davranışıdır. Bu davranışlar; fiziksel, sözel veya psikolojik olarak sürekli devamlılık hali gösterebilir.

  • Kasıt (Niyet)
  • Süreklilik
  • Zararlı davranış

Zorbalık Türleri Nelerdir?

Birden fazla türü bulunan zorbalık, hayatımızın her alanında karşımıza çıkabilmektedir. Akran zorbalığı türlerini sıralamak gerekirse kısaca şu şekilde sınıflandırılmaktadır:

  1. Sözel (alay, tehdit, yaralayıcı sözler ile zarar verme vb.)
  2. Fiziksel (temas yoluyla zarar verme davranışında bulunmak, vurmak, çelme takmak, eşyaları izinsiz ortadan yok etme vb.)
  3. Duygusal (yalan söyleyerek kalp kırıcı davranışlarda bulunma, söylenti çıkarma vb.)
  4. Sosyal (çevreye karşı farklı algı oluşturmak ve mobbing uygulamak, utandırmak, dışlamak vb.)
  5. Siber (sosyal mecralardan uygunsuz görsel/metinler yaymak, kişisel bilgileri göndermekle tehdit edip korkutmak vb.)
  6. Cinsel (cinsel içerikli söylentiler çıkarmak, uygunsuz görseller ve metinler göndermek ve yaymak, kişinin istemediği el şakaları yapmak, el yordamıyla bedeni kavramak vb.)
  7. Irkçı( Dini örf ve adetleri küçümsemek ve alay etmek, ırka ait kültürel ögeleri yok saymak ve saygısızlık, tarihi ve kültürel değerlerini yargılamak vb.)

Kardeşler Arası Zorbalığın Nedenleri Nelerdir?

Kardeşler arası zorbalığın birden fazla nedeni bulunmaktadır. Ancak; kardeşler arası çatışma yaşanmasının en başında kıskançlık faktörü gelmektedir.

Bununla birlikte; ayrımcılık, rekabet, yaş faktörü, çevre, yetersizlik duygusundan dolayı öfke ve yapı gibi durumlardan söz edilebilir.

  1. Yeni bir üye
  2. Yaş farkı
  3. Ayrımcılık (Cinsiyet)
  4. Yapı (Mizaç)
  5. Favori görülme
  6. Zaman paylaşımı
  7. Öfke

Sosyolojik açıdan ve sosyal psikoloji açısından bakacak olursak aslında bireyin ‘benlik’ oluşumu, yani bir birey olarak kendini görme yolculuğundaki değerler; farklı etkenler tarafından şekillenmektedir. Her birimiz kendimizi güvende hissetme, değer görme ve sevilme gibi başlıca ihtiyaçlar ile çevrilmekteyiz.

(Macionis’ten çeviren Akan, 2015, s.15)

Dolayısıyla yeterince değer görmeme durumunda bir çocuk; zorbalık davranışında bulunabilir. Ayrıca ebeveynlerimizin aynası olan bireyler olarak; yakınlarımızdaki davranışlarımızı taklit etme eğilimimiz küçük yaştan başlayan bir süreçtir.

Bu sebeple domino etkisi olarak da bilinen ve  ne gördüysek onu uygulama durumu küçük davranışlar ile başlayıp, önü alınamayacak etkilere sahip olabilmektedir.

Aile içi akran zorbalığı
Aile içi akran zorbalığı

Diğer yandan kardeş çatışmalarında; üstün olup, sürekli kontrol etme dürtüsüne sahip olmak da aile içi akran zorbalığına neden olmaktadır. Bunun bir nedeni de akranı olunan kardeşin farklılıklarını, hassaslığını veya duygusallığını bilmemek ve kabul edememektir.

Ebeveynlerin boşanma durumunda ise çocuk, üzüntüsünü saldırganlık yoluyla gösterip zorbalık diyebileceğimiz davranışlarda bulunabilmektedir.

Çocuklarda görülen mutsuzluk
Çocuklarda görülen mutsuzluk

Yaşa bağlı olarak da gösterilen davranışlar değişse de, genelde; kalp kırıklığı çoğunlukla ya her şeyden kendini geri çekme ve dış dünyaya kapatma ya da tam tersi kendi hayal kırıklığı gibi başkalarını da mutsuzluğa sürüklemektedir. Ayrılık, bu gibi bir durumda çocuk için atlatılması zor bir süreç olabilir.

Kardeş Zorbalığı Örnekleri Nelerdir?

Çocuk evin içinde yeteri kadar ilgi görmediği durumda, yeni doğan kardeşine karşı kıskançlık ve kızgınlık duymaya başlayabilir. Bu durumda olası zamanın hem süresi değiştiği hem de ilgi dağınıklığı yaşandığı takdirde; en ufak problemler için bile bir kardeş diğerine karşı:

  1. Suçlayıcı olabilir.
  2. Onu fiziksel olarak incitebilir.( İtme, çekiştirme, vurma vb.)
  3. Korkutabilir ve bu yolla baskı altında tutmak isteyebilir.
  4. Alay yoluyla isim takabilir.
  5. Okuldaki sosyal çevresini etkileyerek tehdit edebilir.
  6. Dışlayabilir.
  7. Duygusal olarak incitebilir. (Kardeşinin eşyalarına zarar verebilir vb.)

Maruz kalan kardeşte görülen durumların ebeveynler tarafından fark edilmesi oldukça önemlidir. Bu sayede hem aile içi akran zorbalığı çözüm yollarına daha sağlıklı bir şekilde ulaşılabilir hem de kardeşler arası anlaşmazlığın en etkili yoldan ortadan kaldırılması sağlanır.

Kardeş zorbalığına maruz kalan çocukta:

  1. Kendini ifade edememe
  2. Özgüven eksikliği
  3. Yemek problemleri
  4. Uyku düzensizliği / problemleri
  5. Konsantrasyon eksikliği / Odaklanamama
  6. Okula ve sosyal aktivitelere karşı isteksizlik
  7. Yalnız kalmama isteği
  8. Not düşüşü

Kardeş zorbalığı yapan çocukta meydana gelen durumlarda ise daha farklı şekilde belirtiler görülebilir. Bunlar:

  1. İçe kapanma ve sessizleşme (çekinme)
  2. Kendine zarar verme
  3. Okul başarısında düşüş
  4. Sosyal açıdan arkadaş edinmekte zorlanma vb.

Kardeş Zorbalığı İçin En Etkili Çözümler Nelerdir?

Kardeşler arası zorbalığın önlenebilmesi için öncelikle ebeveynlerin, okul çağındaki çocuklar için ise öğretmenlerin desteği oldukça etkilidir. Bu sebeple kardeşler arası çatışmaların kalıcı çözüm yolları ise yine problemi yaşadığımız yerden; yani evimizden, ailemizden geçmektedir.

Zorbalığı önleyici çözümleri pratikte uygulamak, her bireyin birbirini anlamasına ve dahası kardeşler arası empati duygusunu artıracak, sonuçta sevgi ve saygı ortamında, huzur sağlanacaktır.

Kardeş zorbalığı
Kardeş zorbalığı

Genç yetişkin bireylerden başlayarak, yetişkin bireylerimiz için en etkili çözüm yollarının başında ise profesyonel bir destek almak yer almaktadır. Dolayısıyla çevremizde akran zorbalığının farklarının bilinmesi, çözüme giden ilk adımlardan bir tanesidir.

Kardeş zorbalığına dair çözüm önerilerini şu şekilde listeleyebiliriz:

  1. Çocukların yaşlarına uygun, yaş farkını da gözeterek sevgi tanımını doğru yapmak, sevginin tek boyutlu olmadığının uygun bir dille anlatılması gerekmektedir.
  2. Sevgimizi, ilgilerimizi ve merakımızı çocuğun yapısına uygun şekilde birlikte ortaya koymak, dolayısıyla iletişim koparılmamalıdır.
  3. Kardeşleri kıyaslayacak ifadelerden uzak durulmalıdır.
  4. Kardeşler arası çatışma yaşandığında, bunun yönetimi en doğru şekilde sağlanmalıdır. Ebeveynlerin kendi aralarındaki en ufak dengesizliğini çocuk fark edebilir. Bu yüzden, kararlar ortak alınmalıdır.
  5. Kardeş zorbalığını önlemek için; sorunu bul – tarafları dinle – düşünceleri paylaş – çöz.

Yaşanan durumun ne olduğunu anlamadan kestirip atmak, süreci daha da zorlaştırıp, kardeşler arasındaki zorbalığın sürdürülmesine neden olabilir.

Önce sorunun ne olduğunu anlaşılmalı ve bunun için kardeşler dinlenmelidir. Düşünce paylaşımları beraber yapılmalıdır.

  1. Ailece hep birlikte vakit geçirerek düzenli aktiviteler, hem bir ritüel olup hem de yapılan aktiviteye göre ev içi görev dağılımı konusunda empati sağlanabilir. Bu sebepler bireyler, kendisinden farklı bir bakışa sahip olabilir.
  2. Çocuğa rol model olma konusunda, kardeşler arası zorbalık davranışında taraflar birbirlerinin yerine geçirilerek sorunun ne olduğu bulunabilir. Zorbalık ve drama; oyunlaştırılarak, kardeşlerin ebeveynleriyle beraber zorba – mağdur olabileceği bir pratik, yapılanların fark edilebileceği hızlı çözümler arasındadır.
  3. Kardeşlerin enerjilerini atabilecekleri alanlara yönlendirmek, gelişimlerini sağlıkla desteklediği gibi, farklı alanlarda da hobiler edinmeleri, özgüven sağlamaları gibi kişisel gelişim alanlarında da faydalıdır.
  4. Fakat bütün bunların yapılabilmesi için, dinlemek en önemli kuraldır.

Kardeş Zorbalığı ve Geleceğe Bakış

Kardeş zorbalığı yapan ve maruz kalan bireylerde geleceğe bakış da oldukça önemli bir konudur. Depresyon, kaygı ve stres bozukluğuna vb. değişikliklere yol açabildiği gibi, sürekli olumsuzluklara yönelmek psikolojik olarak kurban rolüne bürünülmesine sebebiyet verebilmektedir.

Akran zorbalığı
Akran zorbalığı

Bir bireyin yaşantısına bu gibi etkilerde bulunabilecek her türlü zorbalığın önlenmesi için; önlemlerimizi eksik etmeyelim.

Eğer siz de buna benzer konulara meraklı iseniz, psikoloji alanında yazılmış “Kişiliğin Beş Büyük Boyutu (OCEAN) Nedir?” adlı yazımıza da göz atabilirsiniz.

Abone ol
Bildir
guest
0 Yorum
Satır İçi Geri Bildirimler
Tüm yorumları görüntüle
İlgili İçerikler