Sürrealizm denince ilk akla gelen kişilerden biri olan Salvador Dali, eserlerinin yanı sıra karakteriyle de dikkat çeken bir sanatçı olmuştur. Yaşadığı sansasyonel hayatı ve sergilediği yüzlerce sanat eserlerinin bir kısmını bu yazımızda inceledik.
Salvador Dali’nin Hayatı
Salvador Domingo Felipe Jacinto Dali Domenech, 11 Mayıs 1904 yılında İspanya’nın Katalonya şehrinde dünyaya gelmiştir. İsmini kendisinden bir süre önce ölen ağabeyinden almıştır. Dali, hayatı boyunca kendisini abisinin reenkarnasyonu olarak görmüştür.
Dali’nin babasının sert ve otoriter bir yapıya sahip olmasının aksine, annesi sevecen ve sakin bir kişiliğe sahip olmuştur. Dali henüz 3 yaşındayken kardeşi Maria dünyaya gelmiştir.
Dali küçük yaşlardan itibaren resim yapmaya ilgi duymuştur. İlk olarak 1914 yılında annesinin desteği ile özel bir resim okuluna yazılan Dali, 1919 yılında ilk sergisini Figures Belediye Tiyatrosu’nda açmıştır.
1922 yılında Madrid’e taşınmıştır ve burada bir sanat okuluna yazılmıştır. Dali ilk eserlerinde Kübizm ve Dadaizm etkisi göstermiştir. Madrid’e taşındıktan kısa bir süre sonra eserleri ilgi çekmeye başlamıştır.
Sanat okuluna başlamasından 1 yıl sonra disiplin cezası almıştır ve okuldan uzaklaştırılmıştır. Yine aynı dönemde katıldığı anarşist gösteriler sebebiyle tutuklanmıştır. 1925 yılında sanat okuluna geri dönen Dali, Barselona’da ilk kişisel sergisini açmıştır. Daha sonra Paris gezisine çıkan Dali, Madrid’e döndükten sonra tamamen okuldan atılmıştır.
Arkadaşı Luis Bunuel ile çektiği “Bir Endülüs Köpeği” adlı kısa film sayesinde Sürrealist sanat çevresinde büyük bir şöhret kazanmışlardır. Yine bir Paris gezisi sırasında Sürrealizmin öncüleri olan Andre Breton ve Paul Eluard ile tanışmıştır.
İlerleyen yıllarda Dali’nin eşi olacak olan Gala ile de bu gezi sırasında tanışmıştır. Gala aslında Eluard’ın eşidir ancak Dali ile tanıştıktan kısa bir süre sonra ikili birbirlerine ilgi duymaya başlamışlardır. Daha sonra bu ilgi aralarında aşka dönüşmüştür. İkili 1934 yılında evlenmişlerdir.
Dali, İspanya’da faşist rejimi desteklemiştir, bu durum Sürrealist sanatçıların ona sırtını dönmesine neden olmuştur. II. Dünya Savaşının başlamasından sonra Dali ve Gala Amerika’ya yerleşmişlerdir. Amerika’da yaklaşık olarak 9 yıl yaşadıktan sonra Dali’nin memleketi olan Katalonya’ya geri dönmüşlerdir.
Salvador Dali, 23 Ocak 1989 yılında kalp yetmezliğinden hayatını kaybetmiştir ve Figures’te kendi adını taşıyan müzenin mahzenine gömülmüştür.
Salvador Dali’nin Karakteri
Dali çocukluğundan itibaren şımarık bir yapıya sahip olmuştur. Dali’nin göstermiş olduğu tavırlarda narsistik olduğunu sezmek oldukça kolaydır. Yüksek egosuyla kibirli tavır sergilemekten kaçınmayan Dali, insanlara veya canlılara zarar vermekten korkmayan bir kişiliğe sahip olmuştur.
Öyle ki kız kardeşi henüz 3 yaşındayken, kardeşinin kafasına sert bir tekme attığını ve bu eylemin neşesine kapıldığını yazdığı otobiyografisinde kendi sözleriyle dile getirmiştir.
Ayrıca Dali, daha çocukken ölmek üzere olan bir yarasayı alıp bir kovanın içerisine koyduktan sonra, ertesi sabah karınca bağlamış olan bu yarasayı ağzıyla ikiye böldüğünü yine kendi sözleriyle anlatmıştır.
Dali’nin bu vahşeti yalnızca çocukluğunda kalmayıp yaptığı eserlere de yansımıştır. ‘Beethoven Başı’ adlı tablosunu yaparken canlı mürekkep balıklarını kullanmıştır. Mürekkep balıklarını alıp tuvale vurarak ve sürerek bu tablosunu oluşturmuştur. Dali’nin hastalıklı ruh yapısından dolayı birçok eleştiriye maruz kaldığı da görülmüştür.
Ünlü İngiliz yazar George Orwell, Dali hakkında şu sözleri söylemiştir: Salvador Dali’nin savunucularının, ona ruhban sınıfına özgü bir tür ayrıcalık tanınmasını istediği anlaşılıyor. Sanatçının, sıradan insanların tabi olduğu ahlak kurallarından muaf olması gerektiği görüşündeler. Sihirli sözcüğü söyleyip “sanat” dediğiniz anda her şey yoluna giriyor:
Çürüyen cesetlerin üzerinde dolaşan salyangozlar ve küçük kızların kafasını tekmelemek sorun olmaktan çıkıyor; hatta Dali’nin çektiği (sonradan gösterime girmesi yasaklanan) Altın Çağ” gibi pislik ve dışkıyı normalleştiren bir film bile sorun teşkil etmiyor.
Dali’nin yıllar boyunca asalak gibi yaşadığı Fransa’dan tehlikenin kokusunu alır almaz korkak bir sıçan gibi kaçıvermesi bile sorun değil. Yani sınavı geçebilecek kadar iyi bir ressamsanız, her yaptığınız yanınıza kâr kalıyor. Adi suçlar üzerinden düşünürsek, bu düşünce tarzının ne kadar yanlış olduğunu görebiliriz.
Bütün bunların yanında Dali’nin kişilik olarak cinsel sapkınlığa yatkın olması da eserlerine yansıyan bir durum olmuştur. Sigmund Freud’dan esinlenerek oluşturduğu paranoyak-eleştirel yöntemde Dali’nin kişiliğinin normal olmadığını göstermiştir.
Salvador Dali’nin Eserleri Nelerdir?
Salvador Dali, ilk eseri olan ‘Figueras’a Yakın Manzara’ tablosunu henüz 6 yaşındayken yapmıştır. Dali hayatı boyunca 1500’den fazla resim üretmiştir.
Bunların yanı sıra kendisi taş baskı eserler, heykeller, kitap illüstrasyonları, tiyatro dekorları, kostümler, fotoğrafçılık, filmcilik gibi birçok işle uğraşmıştır.
Dali tablolarını yaparken esinlendiği başlıca şeyleri; düşler, korkular ve hayaller olarak adlandırmıştır.
Salvador Dali’nin en ünlü eserlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- File Yansıyan Kuğular
- Uyanmadan Bir Saniye Önce Nar Etrafında Uçan Arının Sebep Olduğu Rüya
- Yanan Zürafa
- Narcissus’un Dönüşümü
- Picasso Portresi
- Belleğin Azmi
- Filler
1931 yılında yaptığı Belleğin Azmi tablosu zaman kavramına protesto olarak yorumlanmıştır. Dali bu tablosunun ilham kaynağının sıcak ağustos güneşi altında erimekte olan bir Camembert peyniri olduğunu açıklamıştır.
1928 yılında sanat eleştirmenleri olan Luis Montanya ve Sebastia Gosch ile, sanatta modernizmi ve fütürizmi savunan Sanat Karşıtı Manifesto’yu yazmıştır. Ayrıca Dali, Dior gibi modacılarla da çalışmalar yapmıştır.
Amerika’da yaşadığı süre boyunca The Secret Life of Salvador Dalí (Salvador Dali’nin Gizli Hayatı) isimli otobiyografisini yazmıştır. Disney ile ‘Destino’ adlı bir kısa çizgi film yapmıştır. Bu kısa film 2003 yılında ‘En İyi Kısa Animasyon’ dalında Akademi Ödülü kazanmıştır.
Dali’nin eserleri, Dali Tiyatrosu ve Müzesi’nde (Teatre-Musesu Dali) sergilenmektedir. Bu müze dünyanın en çok ziyaret edilen sanat müzeleri sıralamasında yerini almaktadır. Aynı zamanda Museum of Modern Art, Art Institute of Chicago ve Museum of Art gibi yerlerde de Dali eserleri sergilenmektedir.
Dali’nin eserleri, İstanbul’da da sergilenmiştir. Tablolarının yanı sıra el yazmaları, mektupları ve fotoğrafları gibi yüzlerce eseri sergilenenler arasındadır.
Bu yazımızda Salvador Dali’yi tanıdık. Eğer sanatla ilgili başka şeyler öğrenmek istiyorsanız, sitemizde bulunan Nicola Samori ve Karanlık Sanatı adlı yazımıza göz atabilirsiniz.
