Sadece mimariyi değil; film endüstrisi, resim, heykel, grafik tasarımı gibi birçok farklı disiplini etkileyen Art Deco akımının mimari yansımalarına, Art Deco mimarinin ne olduğuna ve ülkemizde de örnekleri bulunan Art Deco tarzı mimari örneklerine ayrıntılı olarak yer veriyoruz.
20’li ve 30’lu yılların mimarisine, zenginliği ve geometrik şekilleri ile damga vuran Art Deco mimari hakkında bilmeniz gereken her şey!
İçerik Başlıkları
Art Deco Nedir?
Fransızca Arts Décoratifs (dekoratif sanatlar) kısaltması olan Art Deco, özellikle 1920 ve 1930’larda film endüstrisini, modayı, grafik tasarımı, heykel, resim gibi birçok farklı disiplini etkileyen bir akımdır. Bu akımın dönüm noktası olarak 1925 yılında Paris’te düzenlenen ve adını aldığı Uluslararası Modern Dekoratif ve Endüstriyel Sanatlar Sergisi (Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Modernes) ‘görülmektedir.
Art Deco Mimari Nedir?
Art Deco mimarisinin tipik özelliği, geometrik şekillerin ve hacimlerin kullanılmasıdır. Binalar genellikle sıva, krom, çelik, dekoratif cam, pişmiş toprak ve alüminyum gibi malzemelerden inşa edilmektedir.
New York Art Deco Topluluğu’nun başkan yardımcısı ve New York Art Deco: Gotham’ın Caz Çağı Mimarisi Rehberi kitabının yazarı Anthony W. Robins, Art Deco özelliklerini “Zigzaglar, geometrik desenler, stilize çiçek desenleri ve özellikle dikey pencereler var” diyerek tanımlamakta ve “Aslında, New York’ta Art Deco binaları tasarlayan mimarlar buna bir isim vermeden önce buna dikey tarz diyorlardı.” demektedir. Amerika’da özellikle “gökdelen stili” olarak başlayan akım olarak da bilinmektedir.
En popüler mimari tarzlardan biri olan Art deco mimaride, modern tasarım, zarif işçilik ve geleneksel unsurlarla birleşmiştir. Arts and Crafts ve Art Nouveau akımlarının devamı olarak da görülen Art Deco, aynı zamanda Kübizm’in soyut ve geometrik formlarından, Fovizm’in parlak renklerinden ve Çin, Japonya ve Mısır gibi ülkelerin egzotik el sanatları ve tarzlarından da etkilendiği düşünülmektedir.
Art Deco Tarzı Mimari Örnekler
Art Deco’nun en büyük temsilcileri olarak Raymond Hood, Emile Jacques Ruhlmann, Henry Hohauser, Arthur Loomis Harmon, Gregory Johnson, William F. Lamb, Claud Beelman görülmektedir. Ülkemizde de örnekleri bulunan art deco tarzı mimari örneklerine, mimarlarına ve yapıların tüm özelliklerine ayrıntılı olarak yer veriyoruz.
1. Chrysler Binası – New York
Mimar William van Alen tarafından tasarlanan ve 1930‘da tamamlanan Manhattan’ın simge yapısı; 319 metre uzunluğundadır. Açılışının ardından 11 ay boyunca, Empire State binası açılana kadar, dünyanın en yüksek binası olma özelliğine sahipti. Güneş ışığı motifleri ve kartal heykelleriyle süslenmiş çelik kule, ihtişamı ile büyülemektedir.
Art Deco’nun klasikleşmiş örneklerinden olan yapı, birçok çağdaş mimar tarafından, New York’un en güzel binalarından biri olarak tanımlanmaktadır.
2. Empire State Binası – New York
Shreve, Lamb & Harmon tarafından tasarlanan Empire State Binası, dünyanın en ünlü Art Deco gökdelenleri arasındadır. 1930-1931 yılları arasında inşa edilen yapı, tamamlandığında dünyanın en yüksek binası olarak anılıyordu. 1972 yılında açılışı yapılan Dünya Ticaret Merkezi, bu ünvanı elinden almıştır.
Büyük Buhran nedeniyle, açılışının ardından binanın büyük bir kısmı on yıl boyunca boş kalmıştı ve sahipleri 1950’lere kadar kar elde edememişti. Binanın vergi giderleri, bu süre boyunca manzarayı seyretmeye gidenler tarafından karşılanmıştı. Bina, 102 katlı olup yüksekliği 381 m, anten ile beraber 443,2 m’dir.
Yapılara daha lüks bir görünüm kazandırmak için, Art Deco mimarları geleneksel malzemelerle modern ve endüstriyel malzemeleri birleştirirler. Empire State Binası bu yaklaşımın o kadar iyi örneklerinden biri olarak görülür. Gökdelenin dış cephesi küp Indiana kireçtaşı ve granitinden, 10 milyon tuğladan ve 730 ton alüminyum ve paslanmaz çelikten oluşmaktadır.
Empire State’in biletsiz girebilen lobisi, New York’un art deco simge yapılarından biridir. Tavanında, modern çağı vurgulamak amacıyla dişli çarklardan bir araya getirildiği 24 ayar altın ve alüminyum varaklı bir duvar resmi bulunmaktadır. Bu lobi, art deco için ihtişamın ve gösterişin sanatı sözünü boşa çıkarmamaktadır.
3. Ankara Garı – Türkiye
Mimar Şekip Akalın tarafından art deco tarzında tasarlanan garın 4 Mart 1935 yılında inşasına başlanmış, 30 Ekim 1937 yılında tamamlanıp hizmet vermeye başlamıştır. İstasyon Meydanı boyunca uzanan yapının giriş kısmına geniş pencereler yerleştirilmiş, camlı cephenin önüne yerleştirilen çember sütunlar ile giriş koridorla tamamlanmıştır.
Arka cepheden ve tavandan ışık alacak şekilde büyük pencereler konumlandırılmıştır. Bu sayede ferah ve geniş bir ana salon elde edilmiştir. Yıllar içerisinde gerçekleştirilen tadilatlar ve restorasyon çalışmaları ile yapının orijinal kısımlarının bir kısmı günümüze ulaşmamıştır.
Ankara Garı’nın ana salonunda girişin karşısından peronlara geçiş yapılabilmektedir. Büfe, bekleme alanları, ofisler, Şeref Salonu, Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi bina içerisinde yer almaktadır. Atatürk’ün kullandığı vagon, peronun en sonunda sergilenmektedir. Sol kanatta yeşil metal profil ve krom kaplı separatörlerle ayrılan ofisler bulunmaktadır.
4. Helsinki Garı – Finlandiya
Eliel Saarinen’in mimarı olduğu Helsinki Garı’nın, ilk büyük art deco mimari eser olduğu öne sürülmektedir. 1919 yılında tamamlanan bina, dünyanın en güzel tren istasyonları arasında yer almakta ve Finlandiya’nın en çok ziyaret edilen mimari noktalarından biri olarak bilinmektedir.
Şu an Scandic Grand Central Helsinki, ismiyle otel olarak hizmet vermektedir. 500 odası, toplantı ve ziyafet tesislerini barındıran yapı Finlandiya’nın en büyük otellerinden biridir.
Bu gibi mimari içerikler ilginizi çekiyorsa, sitemizde yer alan “Alexandre Vallaury Kimdir? İstanbul Eserleri Nelerdir?” isimli içeriği tavsiye ederim.
