Budizmin en önemli dini anıtları olan stupaların ne olduklarına, mimari özelliklerine, stupa türlerine ayrıntılı olarak yer veriyor; Sanchi Stupası’nı ve Beopjusa Palsangjeon Pagodası’nı ayrıntılı olarak gösteren videolar ile bu dini yapıları inceliyoruz.
İçerik Başlıkları
Stupa Nedir?
Budist anıtları olarak anılan stupalar; barış, uyum ve sevgi anıtlarıdır. Buda’nın öğretilerini, beş ilkenin özünü, sınırsız şefkat ve en derin bilgelik nitelikleriyle uyanmış bir zihnin niteliklerini sembolize eden yapılar; Budizm’in ibadet merkezleridir.
Budizm’de 5 İlke Nedir?
Budizm ahlak kurallarının temelini oluşturan beş ilke;
- Can almaktan kaçınmak.
- Hırsızlık yapmamak.
- Cinsel istismardan kaçınmak
- Yalan söylemekten kaçınmak.
- Sarhoş edici maddelerden uzak durmak
Bu beş ilkeyi kabul etmek, hem Budizm’e katılmanın hem de Budist adanma uygulamasının bir parçası olarak anılmaktadır.
Stupa Türleri Nelerdir?
Sanat tarihi ve mimari açısından da önemli olan stupalar, Budizm’in kutsal yapıları olarak tanımlanabilirler. Höyük biçimindeki bu yapılar, 5 türden oluşmaktadır. Bunlar;
- Buda’nın ve öğrencilerinin kalıntılarını içeren stupalar;
- Buda’ya veya öğrencilerine ait nesneleri içeren stupalar;
- Buda’nın hayatındaki bir olayı işaret eden ve anlatan stupalar;
- Budist öğretilerinin özelliklerini temsil eden stupalar;
- Adak yapmak veya liyakat toplamak için dikilmiş stupalar
Budist inanışına göre; Bir stupa inşa etmek için nitelikli bir Budist öğretmenin eğitiminden geçmek gereklidir. Bir stupayı ziyaret ederken, ibadet eden kişi onu bir meditasyon uygulaması olarak görür ve sonsuz yeniden doğuş döngüsüne (samsara) ve acıdan özgürlüğe götüren sekiz katlı yola odaklanarak saat yönünde yapıyı tavaf eder.
Hindistan, Sanchi’deki Büyük Stupa, MÖ 4. yüzyıla kadar uzanan, bilinen en eski stupadır. Dünyanın en büyük stupası ise Endonezya’daki Borobudur Stupası’dır.
Stupaların Mimari Özellikleri Nelerdir?
Dünya’nın en eski stupası olan Sanchi’den yola çıkarak; stupaların en belirgin mimari özellikleri, farklı bölümlerinin çeşitli sembolik anlamlara sahip olmasıdır. Temel olarak; bu yapılar, aydınlanmaya ulaşan oturan Buda’yı temsil etmektedir.
Kare taban, Buda’nın yere temas eden çapraz bacaklarını temsil eder; yarım küre veya höyük olarak adlandırılan orta kısım ise Buda’nın bedenidir. Tepedeki konik sivri baş ise, Buda’nın başını temsil etmektedir.
Stupaların içinde Buda’nın omurgasını (avadhuti) temsil eden ahşap bir direk bulunur. Stupaların tamamı, genellikle; Jataka hikayelerini, Buda’nın hayatındaki olayları ve popüler mitolojik figürleri betimleyen kabartma heykellerle zengin bir şekilde dekore edilmiş bir korkuluk ve dört kapı ile çevrilidir.
Budist stupalar başlangıçta Buda’nın ve onun öğretilerini benimseyen müritlerinin dünyevi kalıntılarını barındırmak için inşa edilmişlerdir ve her zaman Budizm için kutsal alanlar olmuşlardır.
Budizmin yayılması ile birlikte, stupalar da mimari olarak farklı şekillerde görülmeye başlamıştır. Asya’da “Pagoda” ismiyle anılmaktadırlar. Pagodalar, Budizmi benimseyen Asyalılar’ın Buda’yı ölümsüzleştirmek istemesi ve dini mabet oluşturma amaçlarıyla yaygınlaşmıştır.
Yerden başlayıp çatıya kadar uzanan direk, yeryüzünün merkezini gökyüzüne bağlayan ekseni sembolize etmektedir. Japon pagodalarında, genelde dört köşede dört sütuna rastlanır, bu sütunlar ise göğü ayakta tutan direkleri sembolize ederler.
Zaman içinde mimari olarak farklılıklar gösterse; Stupa, pagoda ya da Seylan’da anılan ismiyle, dagoba gibi farklı isimlerle anılsa bile; Buda’nın öğretilerinin sembolü ve emanet odası olma misyonları devam etmektedir.
Bu tarz içerikler ilginizi çekiyorsa, sitemizde yer alan; “Çeşm-i Bülbül Nedir, Nasıl Yapılır ve Özellikleri Nelerdir?” yazımıza da göz atabilirsiniz.
Sanchi Stupası:
Beopjusa Palsangjeon Pagodası:
