Çeşm-i Bülbül Nedir, Nasıl Yapılır ve Özellikleri Nelerdir?

Türk cam sanatının en özgün örneklerinden; 300 yıllık geçmişe sahip, genellikle mavi diyagonal çizgilerle evlerimizi süsleyen Çeşm-i Bülbül nedir, nasıl yapılır ve özellikleri nelerdir. Ayrıca bilmeniz gereken diğer detaylar ve çeşmi bülbülün yapım sürecine ilişkin videoya bu yazımızda yer veriyoruz.

Çeşm-i Bülbül Nedir?

Çeşm-i Bülbül Örnekleri

Türk cam sanatının en eski ve özgün örneklerinden biri olan Çeşm-i Bülbül, Farsça bir kelime olup “bülbül gözü” manasına gelmektedir. Bir Çeşm-i Bülbülü döndürdüğünüzde, bülbülün gözünü andıran hârelerin oluşmasından dolayı bu isimi almıştır.

18. yüzyılın sonlarına doğru, III. Selim, Mevlevi Dervişi Mehmet Dede’yi cam işçiliği ve cam üfleme sanatı ile ün yapmış Venedik’in Murano Adası’na gönderir. Mehmet Dede, Murano’da bulunduğu süre boyunca, cam ustalarından opal cam tekniğini de dahil olmak üzere; birçok cam tekniği öğrenir.

İstanbul’a döndüğünde, Beykoz’da bir cam atölyesi açarak öğrendiklerini kendi bilgileriyle birleştirip çeşm-i bülbül sanatının ilk örneklerini vermeye başlar. Çeşm-i Bülbül ya da Venedik Biçimliler olarak da anılan cam eserlere genel bir ifade ile Beykoz işi de denilmektedir. Bu önemli eserin imalatını yaygınlaştıran kişi Tophane Müşiri Fethi Ahmet Paşa‘dır.

Çeşm-i Bülbül Nasıl Yapılır?

Cam Yapım Süreci

Çeşmi Bülbül yapımı oldukça meşakkatli bir süreçtir. Eritilmiş sıcak cam; özel bir çubuk yardımıyla, elma ya da ayva ağacından yapılmış bir kürenin içinde döndürülerek ve eş zamanlı olarak üflenerek sıcak bir cam balonu haline getirilir.

Genellikle mavi renkte hazırlanan cam çubuklar, sıcak cam balonunun üzerine yerleştirilir. Kalıp döndürüldükçe cam çubuklar ile sıcak cam balonu bir bütün haline gelir. Sonrasında sürekli döndürülen camın üzerine bir cam katmanı daha eklenir ve renkli cam çubukların iki katman arasında kalması sağlanır.

Sıcak camın üzerinde eriyen renkli cam çubuklar, uçlarından özel maşalar yardımıyla şekil vermek amacıyla dikkatlice döndürülür. Oldukça büyük ustalık gerektiren süreç, Çeşm-i Bülbül’ün soğumaya bırakılmasıyla son bulur. Çeşm-i bülbül yapımı asla hataya yer vermemektedir. Çünkü, yapacağı en küçük hata, simetriyi bozarak eserin estetiğine zarar vermektedir.

Çeşm-i Bülbül’ün Özellikleri Nelerdir?

Çeşmi bülbülün belki de en önemli özelliği; şekillendirme esnasında, sıcak camın döndürülerek camın üzerinde ustalıkla oluşturulan eşit aralıklı renklerden oluşan estetik görselidir.

Genellikle mavi renk tercih edilen çeşm-i bülbüller, zanaatkarın arzusuna göre birçok renk ile oluşturulabilir. İtalya’nın Venedik şehrinde doğan ve filigranlı cam olarak da bilinen Çeşm-i bülbül, üzerine uygulanan desene göre üç isim ile anılır;

  1. Cam çubuklar birbirlerine paralel ve ürünün üzerine diyagonal bir şekilde dizilmiş haline; vetro a fili
  2. Cam çubukların baklava deseni oluşturacak şekilde dizilmiş haline; vetro a reticelli
  3. Bu iki desenin de mevcut olduğu çeşm-i bülbül de; vetro a retorti denilmektedir.

Çeşm-i bülbül en çok laledan (vazo), gülabdan (gül suyu şişesi), bardak, sürahi, şekerlik gibi süs eşyalarında tercih edilmektedir. Beykoz Cam ve Billur Müzesi‘nde birçok Çeşm-i Bülbül’ü görmek mümkündür.

Bu gibi içerikler ilginizi çekiyorsa, sitemizde yer alan “Prusya Mavisinin Tarihi, Özellikleri ve Kullanım Alanları” isimli yazıyı inceleyebilirsiniz.

Çeşm-i Bülbül Yapımı:

Abone ol
Bildir
guest
0 Yorum
Eskiler
En Yeniler Beğenilenler
Satır İçi Geri Bildirimler
Tüm yorumları görüntüle
İlgili İçerikler