Her insan hayatının bir bölümünde bazen uzun bir döneminde gaslightinge maruz kalmıştır. Her insanın yaşadığı gaslighting nedir? Çoğunlukla zaman alan, insanı kendi akıl sağlığından şüphe ettiren gaslighting yöntemleri nelerdir? Gaslightinge maruz kalındığı nasıl anlaşılır ve bu gaslighting yöntemleriyle nasıl baş edilir? Bu yazımızda bütün bu sorulara ve daha fazlasına yanıt arayacağız.
Gaslighting kelimesinin tam Türkçeye çevrimi yoktur. Terimin adı 1938 yapımı “Gas Light” (Gaz Lambası) adlı oyundan gelir. Oyundaki erkek karakter partnerini çeşitli manipülasyon teknikleriyle deli olduğuna ikna etmeye çalışır.
Filmin sonunda erkek karakter gaz lambasını söndürdüğünde partneri yaşananların gerçek olmadığını, uydurmadan ibaret olduğunu anlar. Film, partnerini psikolojik baskıyla farklı bir duruma inandırmaya çalışan ve bu ikilinin yaşadıklarını ele alan olay örgüsüdür.
İçerik Başlıkları
Gaslighting Nedir?
Gaslighting son zamanlarda sıkça duyulan, istisnasız herkesin maruz kaldığı psikolojik ve duygusal bir istismardır. İnsanlar bilerek veya bilmeyerek karşılarındaki insanı manipüle edip psikolojik baskı uygularlar. Karşı tarafın gerçeklik algısını bozmayı ve değiştirmeyi amaçlar.
Bunu yapmaktaki amaç ise, karşı tarafın kendi istediği gibi düşünmesini ve fikirlerini aynen kabul etmesini sağlamak ve sanki kendi doğrularını karşı taraf kendisi düşünmüş gibi hissettirmektir.
Manipüle edilen taraf kendi irade ve bilgisinden bağımsızdır, isteğinin dışında yönlendirilmeye çok açıktır. Böyle devam ettiği sürece manipüle edilen karşı tarafa bağımlı olmaya, değersiz ve suçluluk duyguları yaşamaya, çaresizlik içinde yönlendirilmeyi bekleyen, tehditlere ve yalanlara maruz kalmaya yatkın bir haldedir. Bu yaşanan durum “Psikolojik İşkence” olarak da adlandırılır.
Manipüle eden taraf ise tamamen karşı tarafı yönlendirmeyi hedefleyen, istediklerini yapmaya zorlayan, menfaatleri doğrultusunda hareket eden, nezaketten uzak kişilerdir.
Gaslighting uygulayan kişi, uyguladığı gaslighting yöntemleriyle mağdurunun zamanla kendisinden şüphe duymasını sağlar. Gaslighting mağdurlarının yaşadığı en belirgin özellik kendilerinden şüphe duymalarıdır, karşı tarafın manipülelerini anlayamayan mağdur “gerçekten ben böyle miyim” diye düşünmeye başlar.
Gaslighting mağdurları maruz kaldıkları psikolojik manipülasyon için kendilerini sorumlu tutarlar, gaslighting uygulayan kişiler tarafından böyle düşünülmesine zorlanırlar. Uzun vadeli psikolojik manipülasyona maruz kalan mağdurlar kendi benlik algılarını, kimlik duygularını ve özgüvenlerini kaybetme noktasına gelebilirler.
Gaslighting Yöntemleri Nelerdir?
Gaslightinge maruz kalan kişiler bu durumun sonrasında sersemlemiş, yapayalnız ve kafası karışık hissedebilir. Yaşananlardan sonra hissedilen bu duygular oldukça normaldir ve mağdur kendini suçlamamalıdır.
Gaslighting özellikle yakın çevrede bulunan biri tarafından uygulanıyorsa buna maruz kalan kişi için yıkımları daha fazla olabilir. Çünkü insanlar, yakın çevresindeki kişilerin onların her zaman iyi olmasını isteyeceğini düşünürler.
Gaslightingin farklı yöntemleri düşünüldüğünde, uygulayan kişiyi her zaman kötü niyetli olarak algılamak doğru değildir.
Yalan Söyleme
Gaslighting uygulayan kişiler çok rahat yalan söylerler. Yalanı ortaya çıkarmak gaslighting uygulayan kişinin profesyonelliği karşında yeterli olmayabilir. Karşınızdaki kişi çok net yalan söylemeyi sürdürürken, hikayesini değiştirmeye bile gerek duymayabilir.
Hatta sonunda ortaya çıkardığınız yalana tekrar inanabilirsiniz de. Çünkü karşınızda güvendiğiniz, değer verdiğiniz biri varken, aksi durumları yaşamak insanlar için çok zordur.
Arkadan Konuşma
Gaslightingin başarılı olabilmesi için uygulayan kişi, manipüle etmeye çalıştığı kişinin çevresinde mağduruyla alakalı dedikodu ve söylentilerden bahsedebilir. Buna bağlı olarak mağdurun çevresindeki insanların kişiye karşı bakış açısı değişebilir. Buna bağlı olarak da davranışları değişmeye başlayabilir.
İtiraz Etme
Gaslightinge maruz kalan insanlar yaşadıkları durumu fark ettiklerinde, olayları sorgulamaya başladıklarında gaslighting uygulayan, mağdurunu ikna etmek için farklı yollar deneyecektir.
Hatta bu olay bazen o kadar ileri seviyede olabilir ki, başka insanlara da olayları aynı şekilde aktarıp kendi söylemlerinin yetersiz kaldığı noktalarda güvenilir kişilerden de yardım alabilir. “Onlar şahit, istersen sorabilirsin, ben her zaman senin iyiliğini düşünüyorum” gibi söylemlerle haklı çıkmaya çalışır.
Duygu ve Düşünceleri Önemsizleştirme
Gaslighting uygulayan kişiler tepki gördüklerinde mağdurunun duygu ve düşüncelerini önemsizleştirecek şekilde davranmaya başlarlar. “Abartıyorsun, aşırı tepki veriyorsun” gibi cümleler en çok kullanılan kalıplardandır.
Gaslighting mağdurları üzerindeki baskı artınca kendini daha fazla suçlamaya ve suçu kendinde aramaya başlar. Bu durumla başa çıkmak oldukça zordur. Çünkü gaslightingi uygulayan kişi mağdurun çevresindekilere de bunu dayatmaya başlar.
Mağdur yakın çevresiyle durumu sorgularken kabul görmeyebilir. Böyle bir durum karşısında objektif yorum yapabilecek profesyonel yardım almak en doğru seçim olacaktır.
Gaslightinge Maruz Kalındığı Nasıl Anlaşılır?
Gaslightinge maruz kalan kişiler ağır anksiyete ve depresyon yaşayabilirler. Bu duygu durum bozuklukları uzun vadeli olursa panik atak ve sinir krizlerine yol açabilir. Eğer aşağıda belirteceğimiz durumları siz de yaşıyorsanız gaslighting mağduru olabilirsiniz.
Her olayda veya çoğu olayda;
- Sürekli özür dileyen tarafsanız,
- Abartıyor, fazla hassas olarak eleştiriliyorsanız,
- Kendinizi olay sonunda suçlu hissediyorsanız,
- Anlaşılmadığınızı, duyulmadığınızı ve görmezden gelindiğinizi hissediyorsanız,
- Verdiğiniz kararları ikinci veya üçüncü kez gözden geçiriyorsanız,
- Yolunda gitmeyen olayların sorumlusu olarak gösteriliyorsanız,
- Karakterinizden ve kendinizden ödün vermeye başladıysanız, çevrenizdeki diğer insanlar çok değiştiğinizi, geçimsiz olduğunuzu, sorunlarınızın olduğunu söylüyorlarsa en yakınınız tarafında gaslightinge maruz kalıyor olabilirsiniz.
Gaslighting ile Nasıl Mücadele Edilir?
- Gaslighting mağduru durumu fark ettiğinde öncelikle yapacağı şey sakin olmak ve sağlıklı düşünmek için rahatlamaya çalışmak olacaktır.
- Gaslighting mağdurunun yapacağı ikinci ve en önemli dönüm noktası olacak adım gaslighting uygulayan kişiyi hayatından çıkarmak olacaktır.
- Gaslighting mağduru sağlıklı insan ilişkilerinin nasıl olması gerektiğini hatırlamalı. Böylelikle mağdurun gerçeklikle yüzleşmesi sağlanır. Sağlıklı ilişkiler saygı, güven, dürüstlük ve açık iletişim üzerine kuruludur.
- Gaslighting uygulayan kişiyle mağdurun arasındaki bağın kopması sonucu mağdur normal hayata uyum sağlamakta zorlanabilir. Psikolojik destek alması önerilebilir.
Gaslighting uygulayan kişi mağduruna hayatın gerçeklerini sorgulatır. Kişinin kendinden şüphe duymasına, kendi benlik algısının zayıflamasına neden olur.
Gaslightingin şiddeti arttıkça mağdur kendini eksik ve zayıf hisseder. Hatta delirmeye başladığını, aklını kaçırdığını hissedebilir. ‘Gaslighting nedir?’ sorusunun en net cevabı bu olacaktır.
‘Gaslighting yöntemleri nelerdir?’ sorusuna yalan söyleme, arkadan konuşma, itiraz etme, duygu ve düşünceleri önemsizleştirme gibi yöntemleri olduğu cevabı verilebilir ve gaslighting uygulayan kişi manipüle ederken bu yöntemleri kullanır.
İnsanlar gaslightinge uğradığını çoğu zaman anlayamaz. Bunun en önemli nedeni insan beynine göre, kişinin en yakını tarafından manipülatif hareketlere maruz kalacağına inanılmasının güç olmasıdır.
“Gaslightinge maruz kalındığı nasıl anlaşılır?” konusunda kişinin kendine soracağı bazı sorular gaslightinge maruz kalıp kalmadığının netleştirilmesinde yardımcı olacaktır.
“Gaslighting ile nasıl mücadele edilir?” sorusu en önemli konulardan biridir. Çünkü mağdur kendi kendini tedavi edemeyebilir, psikolojik destek almak bu açıdan oldukça önemlidir. İnsanların hayatında bazı dönüm noktaları vardır, bu dönüm noktaları doğru atlatılmazsa ömür boyu kalıcı izler bırakabilir.
Bu yazımızda psikolojik bir manipülasyon olan gaslighting konusunu işledik. Eğer insan psikolojisi üzerine yazılmış içerikler ilginizi çekiyorsa sitemizde yer alan “Beden Dilini Nasıl Etkili Kullanabiliriz?” isimli yazıyı inceleyebilirsiniz.
