Bu hayatta neye ihtiyacınız var? Şuan yaşadığınız evi neye göre seçtiniz? Neden üniversitede başka bir bölüm seçmediniz? Neden bu şehirde yaşıyorsunuz? Bir şeyi gerçekleştirirken arkasındaki ihtiyacımız nedir? Bu soruların cevapları, ihtiyaçlar konusunda benzer veya ortak nedenlere çıkabiliyor. Bu nedenleri belirleyebilmemiz konusunda Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşi bize yardımcı olacaktır.
Abraham Maslow 1943 yılında, insanın bir eylemi gerçekleştirme motivasyonu konusunda bir çalışma ortaya çıkardı. Bu çalışma bir piramit şeklindeki “İhtiyaçlar Hiyerarşisi” olarak karşımıza çıkmaktadır. Maslow katmanlara ayırdığı piramitte, ihtiyaçlarımızı hiyerarşi içerisinde bu katmanlarda sıraladı.
İçerik Başlıkları
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Piramidi
Maslow’un oluşturduğu İhtiyaçlar Hiyerarşisi piramidi toplam beş katmandan oluşur.
1. Fizyolojik İhtiyaçlar
En alt katmanda bulunan fizyolojik ihtiyaçlar; yemek yeme, nefes alma, cinsellik, su içme, boşaltım ve uyuma olarak sıralanır. Bunlar en temel ihtiyaçlarımızdır. Bedenimizin yani insan vücudunun piramidin üst katmanlarına devam edebilmek için yapması gereken zorunlu ihtiyaçlarıdır bunlar. Bu basamağın tam olarak karşılanmaması demek insan vücudunun çalışmaması demek olur. Çalışsa bile uykusunu almamış veya susuz bir insanın bir sonraki adımı atması ne kadar sağlıklı olabilir ki.
Maslow’un, cinselliği fizyolojik ihtiyaçlar katmanına koyması oldukça tartışılan bir konu olmuştur. Cinsellik ihtiyacı, birçok farklı anlam ile açıklanmaya çalışılmıştır. Ama en nihayetinde araştırmacılar, burada cinselliği, ‘türünü devam ettirebilmek’ olarak görmüştür. En mantıklı bir anlam da bu şekilde ortaya konmaktadır. Türünü devam ettirmeyen canlı, hayatta kalıp varlığını sürdüremez. Varlığımızı sürdürmemiz en az yeme, içme uyku kadar üremeye de dayanır. Nihayetinde fizyolojik ihtiyaçlar, temelde henüz düşüncelerimizin tam olarak devreye girmediği, bedenimiz için gerekli olan ihtiyaçlar olarak açıklanabilir.
2. Güvenlik İhtiyacı
Temel ihtiyaçlarını karşılayan insan, dış faktörlerden de korunma ihtiyacı duyar. Aynı zamanda güvende olduğundan emin olmak ister. Güvenlik ihtiyacı sadece savaş durumlarında ortaya çıkmaz. Güvenli bir evde oturma, ülkenizde hukuka güvenmeniz, sağlık güvenliğiniz, ekonomik güvenlik gibi çeşitleri sayılabilir. Bu katmandaki güvenlik ihtiyaçları beden, iş, aile, ahlak, mülkiyet olarak da çoğaltılabilir.
Buradan sonraki katmanlardaki ihtiyaçlar artık biyolojik veya fiziksel değil, daha çok psikolojik ihtiyaçlardır.
3. Sevgi ve Ait Olma İhtiyacı
İnsan biyolojik bir varlık olduğu kadar duyguları ve ruhu olan da bir varlıktır. İnsan, hayatta kalma isteği kadar sosyal yaşam içerisinde bulunma ihtiyacı, yani iletişim kurma ihtiyacı da duyar. Bir aileye ait olmak, arkadaşlıklar kurmak ve iletişimde kalmak. Çevresindeki insanlarla ortak bir işte veya olayda meşgul olmak. Asosyal büyüyen, ihmal edilen bir çocukta sevgi, aidiyet ihtiyacı gelişmez ve bu da ihtiyaçlarının tamamen karşılanamamasını doğurur. Bir insandaki sevgi ve aidiyet duygusunun eksikliği depresyona, yalnızlık duygusuna ve kaygı problemlerine neden olabilir.
Sevgi açlığı, tuz eksikliği ya da vitamin eksikliği gibi bir eksiklik hastalığıdır.
– Abraham Maslow, İnsan Olmanın Psikolojisi
4. Saygınlık İhtiyacı
Topumdaki değerinizin fark edilmesi, önemsenmek, diğerleri tarafından görülmek ve takdir alma ihtiyacı. Ek olarak özsaygı, yani kişinin kendisine karşı olan saygısı vardır. Kişinin kendini saygı duyulacak bir birey olarak görmesi, kabullenmesidir. Özsaygı ve özgüven buradaki kavramlar arasında sayılabilir.
Maslow saygınlık ihtiyacını iki farklı şekilde ele alır: Birincisi, daha düşük bir seviyeye sahip saygınlıktır. Burada ün, prestij, itibar gibi olgular ile hareket eder. İkincisi, daha yüksek saygınlık seviyesine ihtiyaç duyan; benlik saygısıdır. Benlik saygısı, yüksek bir saygınlık gerektirmesinin yanı sıra geçmişten gelir. Yani çocukluk döneminden ve aileden. Aile içerisinde fark edilen, saygı gösterilen, aşağılanmayan çocuk özsaygı ile büyür. Fakat çocuk aşağılandığı bir ortamda kendine olan saygısını kaybeder. Bu da ileriki yaşamında sürekli onaylanma ihtiyacını ve kendine güveninin olmaması sonucunu doğurur.
5. Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı
Bu katmandaki kendini gerçekleştirme ihtiyacı diğer ihtiyaçlara göre daha soyuttur. Maslow Hiyerarşisine göre insan, fizyolojik ihtiyaçlar ile başlayan güvenlik, sevgi ve aidiyet, saygınlık ihtiyaçlarını tamamlayarak kendini gerçekleştirir. Bu aşama kişinin kendini tamamen bulması ve içinde yatan potansiyeli açığa çıkarması ile gerçekleşir. Maslow, insanların çoğunun son katman olan kendini gerçekleştirme ihtiyacını tamamlayamadığını söyler. Bu ihtiyacınızı karşıladığınızda, kendi becerilerinizin farkına varır, yaşamınızı istediğiniz şekilde sürebilirsiniz. Ve hatta istediğiniz şekilde tamamlamanızı da sağlayacaktır. Maslow’a göre bu, kişinin kendinden her anlamda emin olmasını sağlayan bir ihtiyaçtır.
Maslow’a göre, bütün başarılı insanların ortak yönünün kendini gerçekleştirme ihtiyacını, temel ihtiyaç olarak ele almasıdır. Kendinizi geliştirmek için ihtiyaçlarınızın farkında olursanız yeni bir nevi kendinizi tanır keşfederseniz, son katmanı kolaylıkla tamamlayabilirsiniz.
Yetişkinlik çağında bile, kişinin hazlarını yeniden algılayabilmeye başlaması bastırdığı benliğini yeniden keşfetmesinin en iyi yoludur…
– Abraham Maslow, İnsan Olmanın Psikolojisi
1970’lerde Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisine Eklenen Katmanlar
1. Bilişsel İhtiyaçlar
Bunlar bilmeye ve anlamaya yönelik ihtiyaçlarımızdır. Öğrenim hayatınızda durmadan ileri gitmek veya merak ettiğiniz bir konuyu, bu konu ne olursa olsun, ayrıntısına kadar öğrenmeye çalışmak.
2. Estetik İhtiyacı
Burada ise güzellik algıları ön plana çıkar. Güzellik sadece kişisel bakım olarak algılanmamalı. Güzellik, sanat, müzik ihtiyaçlarıdır.
Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi çalışmasında başlarda, ancak bir katmanı tamamlayan bir insanın diğer katmana geçebileceğini savunurken daha sonra katmanlar arası iniş çıkışlar olabileceğini savundu. İhtiyaçlar hiyerarşisi katmanlarını okurken aklınıza bu katmanların tamamlanmasının büyük bir maddi güce sahip olmak olarak düşünebilirsiniz. Ama Maslow’un söylemek istediği büyük bir maddi başarının fizyolojik ihtiyaçları veya güvenlik ihtiyacını karşılaması için yeterli olması değildir. Maslow küçük bir evi olan yanında ailesi, arkadaşları her akşam uyuyabileceği bir yatağı, çocuklarını güvende büyüten, kısaca mütevazi bir yaşam süren bir kişinin de ihtiyaçlarını tam olarak karşılayabileceğini söyler.
Maslow insanın kendini gerçekleştirmesine bir sınır getirmediği gibi bir başlangıç veya son da getirmez. Kendini gerçekleştirme tamamen insanın kendi ihtiyaçları ve istekleri çerçevesinde şekillenir.
Bu yazımızda Abraham Maslow’un çalışmalarından biri olan İhtiyaçlar Hiyerarşisini sizler için derledik. Eğer bu yazı dikkatinizi çektiyse psikoloji odaklı “Psikolojide Sembolizm ve Psikanalistlerin Çalışmaları” yazımızı da okuyabilirsiniz.
