Antik Yunan’da ortaya çıkan Herostratus’un hikayesine ve bu olaydan türeyen herostratik şöhret nedir? sorusunun cevabına bu yazımızda yer verdik.
Şöhret elbette insanların isteyebileceği bir şeydir ancak bazıları bu isteği yıkıcı boyutlarda taşır. Herostratik şöhret tanımının ortaya çıkmasını sağlayan Efesli Herostratus da bunun en büyük örneğidir.
Herostratik Şöhret Nedir?
Herostratik şöhret, ne pahasına olursa olsun kazanılan şöhret anlamına gelir. Herostratik şöhrette sadece sonuç önemlidir, neye mal olacağı ya da ne yaparak o şöhrete ulaşıldığı önemli değildir. Bu terim toplumda ilgi çekmek için zarar verici boyuttaki eylemler yapan insanlar için kullanılır.
Herostratik şöhret tanımı, reklamın kötüsü olmaz mantığıyla tarihe adını yazdırmak amacıyla dünyanın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı’nı ateşe veren Herostratus’tan türemiştir.
Herostratik Şöhret ve Herostratus
Artemis Tapınağı, Lidya Kralı Kroisos tarafından, bir sel sırasında yıkılan eski bir mülkün yerine ve Yunanlılar tarafından doğum tanrıçası Artemis’i onurlandırmak için inşa edilmiştir. Tapınak mermerden inşa edilmiş ve dünyanın en güzel binalarından biri olarak kabul edilmiştir.
21 Temmuz 356’da Herostratus, şöhret arayışında Artemis Tapınağı’nı ateşe verdi. Herostratus, İzmir’de bulunan Efesli genç bir Rumdu. Tarihe damgasını vurup bilinen bir adam olarak ölmeyi arzulamış ve amacına ulaşmak için Artemis Tapınağı’nı ateşe vermiştir. Bugün birçok tarihçi tarafından deli olarak kabul edilen Herostratus, aynı zamanda Erostratus olarak da anılır.
Herostratus olay yerinden kaçmak yerine yaptıklarıyla övünüyordu.
“Ben tapınağı kendim yaktım. Bu zaferi başka kimseyle paylaşamazdım. Korkuyu eklemlerimde hissettim. Şimdi bitti. Önce çok korktum, sonra sahip olacağım şöhreti hayal edince hepsi geçti…”
— Herostratus
Herostratus, adını tarihte ölümsüzleştirmek için gururla bunu üstlendi. Tapınak yetkililerine teslim oldu ve hapsedildi. (Ayrıca bu hikayede tapınağın neden Tanrıça Artemis tarafından korunmadığı, Artemis’in Büyük İskender’in doğumuna yardım ettiği için tapınağı bir gün boyunca gözetimsiz bıraktığıyla açıklanır.).
Daha sonra, yetkililer tarafından yakalandı ve işkence gördü. Herostratus sadece idam edilmekle kalmadı, aynı zamanda suçlunun adının herhangi biri tarafından söylenmesini ve yazılı kaynaklarda sonsuza kadar anılmasını yasaklayan bir ceza olan damnatio memoriae ile mahkûm edildi. Görüldüğü gibi, adı Yunan mahkemelerinin kararlaştırdığı şekilde kaybolmadı. Aksine, bu olay dolayısıyla “ün kazanmak için her şeyi yapmak” anlamına gelen herostratik şöhret terimi türedi.
Edebiyat ve Tarihte Herostratus
Herostratus, tarihe gömülmenin aksine amacına ulaştı ve adı uzun yıllar boyunca birçok yerde anıldı. Herostratik şöhret terimini literatüre sokmasının yanı sıra edebiyat ve tarihte de adı pek çok yerde geçmiştir. Herostratus’un adı klasik edebiyatta hala hatırlanıyor ve yaşıyor. Theopompus adlı eski bir tarihçi, Herostratus’un kundaklama olayını Hellenics adlı kitabında kaydetmiştir.
Chaucer, Cervantes ve Sartre gibi tanınmış yazarların eserlerinde de Herostratus’a ve kundakçılığına atıfta bulunulmuştur.
Ayrıca 6 Ekim 1939’da Adolf Hitler Reichstag’a yaptığı bir konuşmada Herostratus’tan bahsetti:
“Bana göre, çıkarlarını temsil ediyormuş gibi göründükleri insanlarla hiçbir ortak duygusu olmayan, ancak eski Herostratus gibi kundakçılığı hayatlarının en büyük başarısı olarak gören belirli bir Yahudi uluslararası kapitalizmi ve gazeteciliği olduğu açık.”
Herostratus’un hikayesi daha yakın yıllarda da zaman zaman ortaya çıkar. Yazar Gore Vidal, Two Sisters romanında ondan bahseder. Jean-Paul Sartre’nin “Erostratus” (1939) adlı kısa öyküsü, doğrudan Herostratus’un öyküsüne dayanır. Andrei Tarkovsky’nin 1979 yapımı Stalker filmi de Herostratus’a büyük göndermeler içerir.
Bu yazımızda Herostratus’un hikayesine ve bu hikayeden ortaya çıkmış herostratik şöhret tanımının ne olduğuna yer verdik. İlginizi çektiyse yine sitemizde yer alan adlı “Yunan Mitolojisinde Karınca Adamlar Myrmidonlar Kimdir?” yazımıza da göz atabilirsiniz.
