Bir konuya bakışımızda ilk etkinin önemiyle ilgili bir kavram olan Halo etkisinin ne olduğuna ve pazarlama, iletişim gibi alanlarda sosyal hayattaki Halo etkisi örneklerine yer verdik.
Halo Etkisi Nedir?
Hale etkisi ya da Halo hatası da denen Halo etkisi, psikolojide parçanın bütünü daha çekici hale getirdiğiyle ilgili bir kavramdır. Halo etkisi, tek bir özellikten oluşturulan izlenimin, birden fazla yargıyı veya ilgisiz faktörlerin derecelendirmesini etkilemesine izin verilen muhakeme hatası olarak tanımlanır. İnsanlar genellikle çekici bireyleri daha yüksek ahlaklı, daha iyi zihinsel sağlığa ve daha iyi zekaya sahip olarak yargılama eğilimindedir.
Halo etkisi, Amerikalı psikolog Edward Thorndike tarafından ilk olarak 1920’de “A Constant Error in Psychological Ratings“ adlı makalesinde deneysel kanıtlarla açıklanmıştır. Makale, komutanlardan askerlerini belirli özelliklere göre derecelendirmelerini istediği bir araştırmaya dayanıyordu. Askerlerin fiziğinin derecelendirmesinin, ilgisiz özellikler olmasına rağmen zeka, liderlik ve karakter ile pozitif olarak ilişkili olduğunu keşfedildi.
Halo (Hale) kelimesi asıl olarak dini bir kavramdan gelir. Kutsal bir kişinin veya azizin kutsallığını onurlandırmak için başının üstüne veya etrafına yerleştirilen bir ışık çemberini ifade eder.
Orta Çağ ve Rönesans’tan resimlerde önemli erkek ve kadınlar için olumlu ve yüce bir izlenim yaratmak amaçlanır. Benzer şekilde psikolojide ‘Halo etkisi’ kavramına göre de bir kişinin belirli bir özelliği, bir gözlemciyi o kişi hakkında genelleyici bir sonuç çıkarmaya yönlendirir.
Halo etkisi hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar doğurabilir. Gözlemci, birinin veya bir şeyin bir yönünü beğenirse büyük olasılıkla onunla ilgili çoğu şeye olumlu, eğer beğenmezse olumsuz bir yatkınlığa sahip olacaktır. Ters Halo etkisi olarak da bilinen Horn etkisi, olumsuz bir özelliğin bir kişiyi veya ürünü genel olarak daha az çekici hale getirmesi olarak tanımlanır.
Halo Etkisi Örnekleri Nelerdir?
Halo Etkisi örnekleri; iletişimde, pazarlamada, eğitimde, tıpta, kısacası sosyal hayatın neredeyse her yerinde karşımıza çıkar.
Örneğin şirketler, endüstrilerinde lider olmak için Halo etkisini kullanırlar. Halo etkisi marka sadakatini arttırır, marka imajını ve itibarını güçlendirir ve yüksek marka denkliğine dönüşür. Bir ürün tüketicilerin zihninde olumlu etki bıraktığında o ürünün başarısı diğer ürünleri bulaşıcı bir şekilde etkiler.
Örneğin, Apple’ın iPod’un piyasaya sürmesiyle elde ettiği başarı, olumlu marka çağrışımları nedeniyle diğer Apple ürünlerinin daha iyi satılmasını sağlamıştır.
Şirketler aynı zamanda pazarlamada Halo etkisini ürünlerini tanıtırken ünlü isimleri kullanarak uygular. Herkesçe sevilen bir ünlü belirli bir öğeyi desteklediğinde o kişiyle ilgili olumlu değerlendirmelerimiz, ürünün kendisine ilişkin yargılarımıza da etki eder. Halo etkisinin bir başka yaygın kullanımı, e-ticaret web sitelerinin müşteriler belirli bir miktar para harcadıklarında ücretsiz gönderim sunmasıdır, ücretsiz gönderim vaadi ürünleri bize daha olumlu şekilde algılatır.
Ayrıca araştırmalara göre bir iş yerinde fiziksel olarak çekici çalışanların daha az çekici iş arkadaşlarına kıyasla olumlu performans değerlendirmeleri ve terfi alma olasılıkları daha yüksektir. Kişinin çekiciliği, diğer özelliklerini çok daha olumlu yapar. Kişinin sadece fiziksel görünümünden dolayı akıllı, motive ve çalışkan olduğu varsayılır.
Bir başka Halo etkisi örneği ise çocukluktan beri aşina olduğumuz masallarla ilgilidir. İnsanlar hikayelerdeki iyi kahramanların güzel, kötülerin ise çirkin olması gerektiğine inanmaya şartlandırılmıştır. Güzellik ya da çirkinlik, diğer özellikleri hakkında yorum yapmamızı sağlar.
Erkek kahramanlar sadece yakışıklı değil, aynı zamanda cesur ve güçlüdür. Kadın kahramanlar sadece güzel değil, aynı zamanda kibar ve arkadaş canlısıdır. Kötüler çirkindir ve bu nedenle zalimdir. Herhangi bir diyalog gerçekleşmeden önce genellikle bir hikayede kahramanın ve kötü adamın kim olduğu açılış sahnesinde anlaşılabilir.
Halo Etkisinden Nasıl Kurtulursunuz?
Bir konu hakkında tamamen tarafsız olmak mümkün olmasa da Halo hatasını azaltmak için kendinize şu soruları sorabilirsiniz, muhakeme sürecini yavaşlatmak Halo hatasını en aza indirecektir:
- Bu kişi hakkında neyin doğru olduğuna inanıyorum?
- Onun hakkında ne gibi sonuçlar çıkardım?
- Hangi varsayımlarda bulundum?
- Hangi varsayımları doğrulayabilirim?
- Hangi varsayımları destekleyemem? Bu varsayımlara ulaşmak için hangi bilgileri kullandım?
- Resmin tamamına baktım mı? Bir şeyi kaçırmış olmam mümkün mü?
Bu yazımızda sosyal hayatta pek çok yerde karşımıza çıkan Halo etkisini örnekleriyle açıkladık. İlginizi çektiyse yine sitemizde yer alan “Amnezi Nedir? Birbirinden İlginç 3 Amnezi Vakası” adlı yazımıza da göz atabilirsiniz.
