Modern sosyolojinin inşasında ve gelişmesinde en etkili rol oynayan, sembolik etkileşim teorisinin büyük temsilcilerinden biri olan Erving Goffman Kimdir? Günlük hayatımızdaki pratiklerimizi açıklamak için ortaya attığı Dramaturji Kuramı Nedir? Hepsine ve daha fazlasına tüm detaylarıyla değiniyoruz.
İçerik Başlıkları
Erving Goffman Kimdir?
Erving Goffman 1922-1982 yılları arasında yaşamış, modern Amerikan sosyolojisinin gelişiminde önemli bir rol oynayan önemli bir Kanadalı-Amerikalı sosyologdur.
Sosyolojiye olan birçok önemli ve kalıcı katkıları sayesinde, bazıları tarafından 20. yüzyılın en etkili sosyologu olarak kabul edilir. Goffman, Amerikan Sosyoloji Derneği’nin 73. başkanıydı. Sosyal teoriye en iyi bilinen katkısı, sembolik etkileşim çalışmasıdır. Sembolik etkileşim teorisinin geliştirilmesinde ve dramaturjik bakış açısını geliştirmede önemli bir figür olarak yaygın bir şekilde tanınmaktadır.
Başlıca çalışma alanları arasında günlük yaşam sosyolojisi, sosyal etkileşim, benliğin sosyal inşası, deneyimin sosyal organizasyonu (çerçevelemesi) ve toplam kurumlar, damgalar gibi sosyal hayatın belirli unsurları yer almaktadır.
Erving Goffman’ın Hayatı
Goffman, 11 Haziran 1922’de Mannville, Alberta, Kanada’da dünyaya gelmiştir. O, yüzyılın başında Kanada’ya göç etmiş Ukraynalı Yahudilerden bir aileden gelmekteydi. Babası başarılı bir terziydi.
Goffman teknik liseyi bitirmiş ve üniversitede kimya bölümüne başlamıştı. Bölümün kendine göre olmadığını gördüğünde eğitimini dondurup John Grierson tarafından kurulan Kanada Ulusal Film Kurulu için film endüstrisinde çalışmak üzere Ottawa’ya taşındı.
Daha sonra sosyolojiye ilgi duymaya başladı. Ayrıca bu sırada ünlü Kuzey Amerikalı sosyolog Dennis Wrong ile tanıştı. Buluşmaları, Goffman’ı kimya bölümünü bırakmaya ve Toronto Üniversitesi’ne kaydolmaya motive etti ve 1945’te sosyoloji ve antropoloji alanında lisans derecesi ile mezun oldu. Daha sonra sosyoloji alanında yüksek lisans (1949) ve doktora (1953) aldığı Chicago Üniversitesi’ne taşındı.
Goffman, akademik kariyerinin dışında borsa ve kumara olan ilgisi ve göreceli başarısıyla biliniyordu. Bir noktada, hobilerinin ve etnografik çalışmalarının peşinde, Las Vegas’taki bir kumarhanede patron oldu.
Erving Goffman’ın Kitapları
Dramaturjik bakış açısıyla Erving Goffman’ın yazdığı kitapları ve çalışmaları, Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (1956), Tımarhaneler (1961) ve Damga: Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar (1963) olarak sıralanabilir. Çerçeve Analizi (1979) ve Konuşma Biçimleri’nde (1981), kitaplarında insanların iletişimsel süreçte sosyal gerçekliği “çerçeveleme” veya tanımlama yollarına odaklanmıştır.
Dramaturji Kuramı Nedir?
Dramaturji, oyun kuramı veya tiyatro kuramı anlamına gelmektedir. Erving Goffman bu geliştirdiği kuramda insan etkileşimlerini ve ilişkilerini bir oyun, tiyatro gibi ele almaktadır. Günlük yaşamı bir tiyatro oyununa benzeten Goffman, sahneyi yapmacık ama profesyonel performanslar sunan bir yer olarak görmektedir.
Goffman, sahnede gösterisini sergileyen bireylere aktörler demektedir. Goffman’ın yaklaşımı aktörü temel alan bir özelliğe sahiptir, aynı zamanda mikro sosyolojinin alanına girmektedir. Aktörler, performansı ortaya koyan günlük hayatta “bir rutini oynayan kişilerdir”. Bu bağlamda toplumsal durumda gözlemci ve katılımcı vardır.
Goffman günlük hayatımızdaki iletişimleri etkileşimleri ve ilişkileri açıklamak için rol kuramını kullanır. Ona göre sahnedeki oyuncular gibi, biz de karşımıza çıkan türlü izleyiciler karşısında kendi imgelerimizi sunmaktayız.
Dramaturji Kuramı Kavramları
Erving Goffman, Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu adlı eserinde dramaturjik yaklaşımın çeşitli yönlerini günlük yaşam kesitleriyle birlikte ortaya koymaktadır. Bu bağlamda Goffman’ın eserinde benliğin sunumuyla ilgili olarak geliştirdiği temel kavramları açıklamak gerekmektedir.
Goffman, ön sahne ve arka sahne arasında ayrım yapmıştır. Günlük hayatımızda, hayatımızın çoğunu repliklerimizi teslim edip performans sergilediğimiz ön sahnede geçiriyoruz. Bir yemek masası, sınıf, düğün, buluşma ön sahne olabilir. Başkalarının önünde oynadığımız hemen hemen her yer bir ön sahnedir. Arka sahne ise gerçek benliğimize büründüğümüz ve ön sahne için pratiklerimizi yaptığımız özel alandır.
Performans, bir aktörün belli izleyiciler önünde gerçekleştirdiği ve gözlemcilerin üzerinde etkisi olduğu faaliyetlerdir. Aktörler oyunlarını performanslarla ön sahnede gerçekleştirir. Aktörler ortaya koydukları performanslara inanabilir veya kendi oyununa inanmayarak kimsenin ne düşündüğünü önemsemeyebilir.
Vitrin, “performans sırasında kişi tarafından kasten ya da kasıtsız olarak kullanılan standart ifade donanımı”dır. “Set” vitrinin standart öğelerinden biridir. Set, insan faaliyetlerine ortam ve sahne oluşturan, mobilya, dekor, fiziksel tasarım” olarak tanımlamaktadır. Goffman, “kişisel vitrin”i aktörün farklı zaman ve mekanlarda bir parçası olmayı sürdüren ifade araçları olarak tanımlamaktadır. Bunlar yaş, cinsiyet, köken, boy, kilo, imaj, jestler, mimikler olabilir.
Vitrin aynı zaman da görünüş ve tutum olarak ele alınabilir. Görünüş aktörün toplumsal statüsüyle ve durumuyla ilgili bilgi veren uyarıcıdır. Tutum ise aktörün durum karşısında oynamayı beklediği rol hakkında bilgi veren uyarıcıdır.
Goffman, ön sahnede başkalarının bizim hakkımızdaki izlenimlerini manipüle etme arzumuza atıfta bulunmak için İzlenim Yönetimi terimini icat etti. Bir aktör, bir karakteri başarılı biçimde sergileyebilmesi için gerekli niteliklere sahip olmalıdır. Goffman’a göre, kendimizi başkalarına sunmak için İşaret Araçları adı verilen çeşitli mekanizmalar kullanırız. Bunlar sosyal ortam, dış görünüş ve jestlerdir.
Dramaturji’nin en büyük çalışma alanlarından biri sosyal medyadır. Sosyal medya platformları bizim ön sahnemiz iken, telefonun arkası ise arka sahnemizdir. Oyunumuzu, performansımızı orada gerçekleştiririz. Kendimizi istediğimiz gibi sunar ve belirli rollere bürünürüz.
Erving Goffman yaptığı çıkarımlarla ve ortaya koyduğu kuramlar, fikirlerle içinde yaşadığımız dünyayı anlamamızda bize hala yol göstermektedir. Modern Sosyolojinin en önemli isimlerinden biri olan Goffman’ın Dramaturji kuramı bireylerin günlük hayatlarının da sosyolojik bir analiz alanı olmasını vurgulamıştır. Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu adlı eserinde Goffman günlük yaşamı tiyatroyla özdeşleştirerek, insanların bir oyun misali planlı bir şekilde benliklerini sergilediğini söylemiştir.
