Mavinin tüm tonları arasında yeri daha özel olan tesadüf eseri keşfedilen Prusya mavisinin keşfini, tarihte ve sanatta uygulama alanlarını ve rengin pigment özellikleri hakkında bilinmesi gerekenlere değindik.
18. yüzyıla kadar mavi renginin tüm tonlarına ulaşmak çok zor olduğu için değerli bir renkti. 18. yüzyıl öncesi sanat eserlerine bakıldığında en nadir rastlanılan rengin mavi olduğu görülür. Genellikle dini resimlerde, dönemin önemli insanlarının kıyafetlerinde ve kutsal atfedilen insanların kıyafetleri renklendirilirken kullanılırdı. 18. yüzyılın sonlarına doğru Johann Jacob Diesbach‘ın tesadüfen prusya mavisi olarak adlandırılan rengi bulmasıyla tüm sanat camiası derin bir nefes aldı.
İçerik Başlıkları
Prusya Mavisi Nasıl Keşfedildi?
1704 yılında Alman kökenli doktor Johann Conrad Dippel, Berlin’deki laboratuvarında çeşitli deneyler yapıyordu. Laboratuvarını pigment ve boya üreticisi İsviçre kökeni arkadaşı Johann Jacob Diesbach ile paylaşıyordu. Diesbach, renk tonunun ayarlanmasının en zor olduğu renklerden biri olan kırmızı bir göl pigmenti üzerine çalışıyordu. Bu tonu yakalayabilmek için çeşitli hayvanların kanlarını kullanıyordu. Kabuk renginden dolayı kermes böceği de denilen kırmız böceğini kullanacaktı. Böcekleri aldı kaynattı, üzerine şap (KAI(SO4)2), demir sülfat (FeSO4) ve potasyum (K) ekleyecekti fakat potasyumu bitmişti. Diesbach laboratuvarını paylaştığı Dippel’den potasyum rica etti. Ancak vereceği potasyum Dippel’in deneyi sırasında hayvan kanını damıttığı hayvansal yağ ile özelliğini kaybetmiş ve kontamine olmuştu.
Potasyumu o dönemde bulmak çok kolay değildi bu yüzden Diesbach kontamine potasyumu kullanmak zorundaydı. Kontamine potasyumu demir sülfat ile karıştırırken çok güçlü kırmızı pigment elde edeceğine inanıyordu fakat ortaya çıkan pigment soluk kırmızıydı. Pigmenti yoğunlaştırmak için biraz daha demir sülfat ekledi. Koyu kırmızıya dönmesini beklediği pigment önce mor renge sonra da derin bir mavi renge dönüştü. Daha önce keşfedilmemiş bu asil renk Prusya Mavisi adını aldı. Sanata, tıp bilimine ve ticarete kazandırılmış oldu.
Neden Prusya Mavisi Adını Aldı?
Diesbach’ın tesadüfen keşfettiği mavi pigment çok önemliydi. Dönemin en çok resmedildiği deniz, göl, gökyüzü hep maviydi ve mavi pigment çok zor bulunuyordu. Mavi pigment Afganistan’dan kısıtlı miktarda çıkarılan tek kalıcı pigment olan Ultramarin (Lapis Lazuli)‘ydi. Lapis Lazuli az çıkarılan bir maden olduğu için değeri paha biçilemeyecek kadar pahalıydı. Fakat yeni keşfedilen mavi pigment Lapis Lazuli’ye alternatif kullanılabilecek kalitedeydi ve zamanla kullanımı yaygınlaştı.
1704 yılında keşfedilen mavi pigment 1710 yılına gelindiğinde Prusya Sarayı’ndaki sanatçıların birçoğu tarafından kullanılıyordu. En çok saray sanatçıları kullandığı için pigment zamanla “Prusya Mavisi” adını aldı. Hem erişimi kolay hem de kalitesi üstün bir renk olması kullanım sebebini artırıyordu. Berlin Mavisi, Paris Mavisi olarak da adlandırılır.
Prusya Mavisi Pigmentinin Özellikleri
- Prusya mavisi, mikrokristalin halde mavi bir tozdur. Çözünmez, ancak kristalleri başka bir çözeltinin ana maddesini oluşturma eğilimindedir.
- Bilinen en eski keşif renk olmasına rağmen, bileşimi oluşturan maddeler yıllarca belirsizliğini korumuş ve şöhretini 3 yüzyıl korumuştur.
- Sadece sanatta değil ticarette, tıpta hatta günlük hayatta bile sıkça kullanılmıştır. Bunun nedeni Prusya mavisinin yapısı itibarı ile yağ bazlı olduğu için yüksek ölçüde renk vermesi, boyandığı yüzeyden kolayca çıkmaması kullanım kolaylığı yaratmıştır.
- Birçok pigmentin tersine ucuz, hazırlaması kolay, zehirsiz ve ulaşımı kolaydır.
Prusya Mavisinin Sanattaki Yeri
Mavi önceleri sadece sarayın kullanabildiği bir renkken, Prusya mavisinin keşfinden sonra bu rengi tüm sanatçılar kullanabilir hale geldi. Prusya mavisinin kullanıldığı ilk tablo, 1709 tarihinde ressam Pieter van der Werff’in resmettiği İsa’nın Mezarı adlı eserdir. Dünyanın en önemli pullarından biri olan Mauritius 2p Blue eserinde Prusya mavisi kullanılmıştır. Dönemin bir başka ressamı olan Pablo Picasso’nun “Mavi Dönem” olarak yıllarda yaptığı çalışmalarında Prusya mavisini resimlere melankolik bir hava katmak için kullandığı bilinir.
Prusya Mavisinin Sağlıktaki Yeri
ABD Gıda ve İlaç Dairesi’ne göre bazı zehirlenmelerde Prusya mavisi kapsüllerinin belli dozda kullanımı, zehirli maddenin güvenli ve etkili şekilde tedavi edilebileceğini vurgulamıştır. Bir başka kullanımı ise radyoaktif maddelere maruz kalınması durumunda. Genellikle hastalara ağız yoluyla belirli miktarda Prusya mavisi verilirse, pigment kimyasal olarak elemente bağlanır. Radyoaktif maddeler bağırsakta yakalanarak kana karışımı engellenir ve doğal yollardan vücuttan uzaklaştırılır. Böylece radyoaktif maddeye bağlı hasar büyük ölçüde hafifletilir.
Prusya Mavisinin Ticaretteki Yeri
18. yüzyıla kadar mavi rengi Afganistan’ın dağlarından az miktarda çıkarılan çok değerli maden olan lapis lazulinin öğütülmesiyle elde ediliyordu. Lapis lazuli çok pahalı olduğu için sadece çok değerli resimlerin yapılması için kullanılıyordu. Özellikle Meryem Ana tasvirleri ve kutsal dini resimler için ayrılıyordu. Lapis lazulinin yaklaşık onda bir maliyete sahip olan Prusya mavisi Almanya ekonomisini uzun yıllar ayakta tuttu. Yaklaşık 3 yüzyıl formülü çözülemediği için diğer ülkeler Almanya’dan almak zorunda kaldı.
Tesadüfen ortaya çıkan bir renk pigmentinin bilim ve sanatı ortak paydada buluşturduğu görülüyor. Bu durum bilimin içinde sanat, sanatın içinde bilim olduğunu da gösteriyor. Renkler ilgili yazılar dikkatinizi çekiyorsa sitemizdeki “Sinemada Renklerin Anlamları Nedir” adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.
