Atul Gawande’nin Checklist Manifesto: İşi Doğru Yapmanın Basit Bilimi isimli kitabında okuyucuya kontrol listelerinin önemini ve dünya çapında farklı sektörlerdeki başarılarını anlatmaktadır. Bu yazımızda Checklist Manifesto: İşi Doğru Yapmanın Basit Bilimi kitabını detaylarıyla inceleyeceğiz.
Atul Gawande Kimdir?
Gawande, 1965 yılında Amerika’da dünyaya geliştir. Harvard’da cerrahlık görevinin yanı sıra yazar ve halk sağlığı araştırmacısıdır. 2007 yılında Dünya Sağlık Örgütü’nün cerrahi ölümleri azaltma çabalarının yöneticisi oldu. 2008 yılında Dünya Sağlık Örgütü’nün “Güvenli Cerrahi Hayat Kurtarır” girişimine öncülük etmiştir. Bu projede ameliyathanelerde kullanılmak üzere bir kontrol listesi oluşturulmuş ve proje yaklaşık 200 tıp topluluğu ve sağlık bakanlığının işbirliğinde gerçekleştirilmiştir. Gawande’nin iki Ted konuşması bulunuyor. Yazarın Türkçe’ye çevrilmiş diğer kitapları ise “Ölümlü Olmak (2014)” ve “Komplikasyonlar (2002)” dır.
Kontrol Listesi (CheckList) Nedir?
Bir görev için doğru adımları belirleyip, bu adımların hangi sırayla ve nasıl yapılacağını izlemek amacıyla oluşturulan listedir. Bu liste zamanla geliştirilebilir ve güncellenebilir. Gawande’ye göre:
Kontrol listeleri, kapsamlı kılavuzlar değildir. Bunlar, işin uzmanlarının becerilerini destekleyen hızlı ve kısa gereçlerdir. Böyle hızlı ve kolayca kullanılabildikleri ve yalınlıklarını korudukları için de binlerce, hatta on binlerce yaşam kurtarırlar.
Checklist Manifesto Kitabının Konusu ve Kitap İncelemesi
Modern yaşamın temel özelliklerinden biri, hepimizin sistemlere -insan gruplarına, teknolojilere ya da her ikisine- bağlı olduğu gerçeğidir ve önümüzdeki en önemli güçlüklerden biri, sistemlerin işlemesini sağlamaktır.
Gawande’ye göre bu sistemler işlerken hata örüntüleri yerine ve maalesef ki bu hataların sonucunda tekrar tekrar bedel ödemek yerine, kontrol listelerinin yardımını ve gücünü görmemiz gerekir.
Kitapta yazar, çeşitli alanlarda kontrol listesinin nasıl başarılı sonuçlar elde ettiğini çok detaylı anlatıyor. 1935 yılında ilk defa üretilen Boeing Model uçağın kontrol listesi sayesinde kazasız uçurulup on üç bin adet Amerikan ordusuna nasıl katkıda bulunduğunu, 2001 yılında John Hopkins Hastanesindeki yoğun bakım ünitesinin günlük rutinlerine kontrol listesi uyguladıktan sonra 43 enfeksiyonu ve 8 ölümü nasıl önleyip 2 milyon dolarlık tasarruf sağladığını, ayrıntılı olarak anlatmaktadır. Bunlara ek olarak 2001 Katrina Kasırgasında Wallmart’ın New Orleans şubelerinde nasıl etkili ve hızlı kararlar aldığından ve 2005 yılında Colombus Çocuk Hastanesindeki hastaların doğru zamanda doğru antibiyotiği alması için yönettikleri sürecin başarılarından bahsetmiştir. Atul Gawande’nin John Hopkins Hastanesindeki yoğun bakım ünitesinde ve Colombus Çocuk Hastanesindeki elde ettiği başarılar dikkat çekmiş, 2008 yılında Dünya Sağlık Örgütü’nün desteğiyle kontrol listelerini birçok ülkedeki hastanelerde uygulayabilmiştir.
Yazar bir cerrah olduğu için kitapta deneyimlerine çok ayrıntılı olarak yer veriyor. Eğer tıp alanında değilseniz kitabın ilk bölümlerinde biraz ilerlemek zor olabilir.
Bazı işler kusursuza yakın olmak zorundadır ve hataların telafileri çok masraflı olabilir. Gökdelen inşası gibi işlerde, depreme dayanıklılıktan enerji verimine kadar yüksek standart tutturulması gereken adımlar vardır. Kontrol listeleri sayesinde bu karmaşanın içinden sistemli ve doğru ilerleyen bir sonuç çıkar. Kontrol listeleri ile işleyen sistemlere sahip olunabilir. Böylece herhangi bir kurtarıcıya ihtiyaç kalmaz.
Kontrol listeleri beraberinde bir kültürel değişimi de getiriyor. Öncelikle kontrol listelerinin uygulanacağı alandaki otorite sahibinin listeyi benimsemesi ve uygulayacak ekibin de bu sorumluluğu alması gerekiyor.
Çünkü her ne kadar sonuçları tatmin edici olsa listeyi uygulamaya gelene kadar atlatılması gereken dirençler vardır. Kontrol listeleri denilince akla esneklikten uzak, iş akışını sadece kağıtlara gömülü bir şekilde denetleyen bir ekip canlanabilir. Ancak yazarın üzerinde ısrarla durduğu şey;
Kontrol listesi, ıvır zıvırı, beyninizi boşu boşuna meşgul eden rutin işleri yolunuzdan çeker ( irtifa dümen kumandası tamam mı? Hasta antibiyotiğini zamanında aldı mı? Yöneticiler bütün hisselerini satmış mı? Herkes aynı görüşte mi?) ve zor konulara odaklanmanızı sağlar ( Uçağı nereye indireceğiz?).
Atul Gawande, bir doktor ne kadar yetkin olursa olsun; bu kişinin bir adımı atlaması, kilit bir soruyu sormayı unutması veya anın stresi ile her ihtimali düşünüp doğru plan yapamama ihtimaline vurgu yapıyor. Bu tür şeyler kontrol listesi sayesinde önlenebilirse neden hataları görmezden gelelim ki? Bir ameliyat süreci rutin olsa da, hastalar asla rutin değildir. Yazar, kontrol listesi sayesinde, bilinmeyen ilaç alerjilerini, ekipmanla ilgili sorunları, ilaçlarla ilgili karışıklıkları, patolojiye giden biyopsi örneklerinin etkilerindeki hataları yakaladıklarını belirtmektedir. Gawande, kontrol listesi oluşturduktan sonra daha iyi plan yapabildiklerini ve hastalar için daha hazırlıklı olduklarını vurgular.
Kitapta, kontol listesi uygulayan kişiler arasında ilginç bir hikaye var. Van Halen rock grubu, konserlerini organize eden kişilerle yaptığı sözleşmede sıradışı bir madde bulundurmaktadır: 126. maddeye göre; kuliste bir kase dolusu M&M çikolataları bulunacak ve içindeki bütün kahverengi şekerlemeler ayıklanmış olacak. 9 tırdan oluşan organizasyondaki sözleşmeyi ve kontrol listesindeki maddeleri hayal edebiliyor musunuz? Bu kadar büyük çaplı bir organizasyonda neden böyle çılgın bir madde bulunuyor? Grubun bu maddeyi koyma sebepleri, organizasyonla ilgilenen kişilerin bütün maddeleri okuyup, ekibin eksiksiz ilerleyip ilerlemediklerini kontrol etmektir. Eğer o kasede kahverengi olan M&M çikolataları varsa organizasyonda aksaklık vardır ve bu yöntemle bir çok hataya konser öncesi engel olmuşlardır.
Checklist Manifesto; New York Times, Wall Street Journal, USA Today, Entertainment Weekly, Washington Post, Los Angeles Times, Boston Globe ve San Francisco Chronicle’da çok satanlar listesinde yer almıştır.
Kişisel gelişim alanında daha fazla kitap incelemesi için Potansiyelini Keşfet: Tolstoy’un Bisikleti adlı yazımıza da göz atabilirsiniz.
