Roma İmparatorluğu döneminde kadınların gerçek anlamda yönetimde rol alması IV. yüzyıla kadar ender gerçekleşirdi. Ancak V. yüzyılda Roma üzerinde otorite sahibi olan Theophylactus hanedanından gelen Marozia, tarihteki diğer kadınlar gibi kendinden söz ettirmeyi başardı. Papalık seçimlerinde rol aldı ve Roma siyasi yaşamını elinde tuttu. Bu yazımızda güçlü siyasi kimliği ile öne çıkan Marozia’nın hayatına, ilişkilerine ve Roma pornokrasisi üzerindeki rolüne değineceğiz.
Theophylactus hanedanının kadınlarından biri olan Marozia, Roma üzerinde kurduğu hakimiyet ve papalarla olan yakın ilişkileri ile tanınmaktadır. Roma siyasi yaşamında, ayakta kalabilmek için uyguladığı stratejiler yüzünden sıklıkla eleştirilmiştir. Ancak yine de Roma yönetiminde statüsünü korumak adına elinden geleni yapmıştır. Marozia’nın iktidarı elinde tutmak için güçlü kişiliğini nasıl kullandığını ve papalık seçimlerine yaptığı aktif müdahaleleri görmemek neredeyse imkansızdır.
İçerik Başlıkları
Romalı Marozia Kimdir?
Marozia Crescentii, Roma siyasi yaşamının önde gelen isimlerinden Theophylacte’nin ve Theodora’nın kızları olarak dünyaya gelmiştir. 885 yılında doğduğu düşünülen Marozia, babasının ölümünden sonra başa geçmiştir. Her şeye gücü yetebilen ve yönetme konusunda ailesi kadar iyi olan Marozia, yaşamı boyunca üç evlilik yapmıştır. Hanedan iktidarını önemseyen ebeveynlere sahip olan Marozia, özellikle annesi Theodora’nın desteğini bu dönemlerde fazlasıyla almıştır. Marozia, evliliklerinin yanı sıra çok sayıda sevgilisi olmasıyla da ayrıca ün kazanmıştır.
Marozia, Roma İmparatorluğunda güç elde etmek için farklı stratejiler geliştirmiştir. Böylece Roma üzerindeki gücünü daim kılmak istemiştir. Bu stratejileri arasında tarihe damgasını vuran ise papaların metresliğini yapması olmuştur. Marozia’nın bu şekilde güç kazanmasında annesi Theodora’nın ve babası Theophylactus’un rolü büyüktür.
Marozia ve Papa III. Sergius
Roma siyasi yaşamı üzerinde etkili olan çift, III. Sergius papa olunca, papanın genç kızları Marozia ile tanışmasını sağlamıştır. Bu sayede Marozia, uzun yıllar boyunca Papa III. Sergius ile ilişki yaşamıştır. Papa III. Sergius aynı zamanda Marozia’nın babası Theophylacte ve annesi Theodora’nın da politik anlamda müttefiki olarak tarihi kayıtlara geçmiştir. Papanın yardımıyla birlikte, Theophylacte papalık yönetiminde söz sahibi olmuş ve hakimiyet sürdüğü toprakları genişletmiştir. Bu ilişki, Theophylactus hanedanı ve Marozia açısından Roma üzerinde daha fazla güç elde edebilmesi için gereken kapıyı aralamıştır.
Marozia’nın 908 yılları civarında, Papa III. Sergius’tan bir oğlu olmuştur. Ancak papa, bu çocuğun doğumunu büyük bir utanç kaynağı olarak görürken, Theophylactus hanedanı ise çocuk sayesinde politik anlamda avantaj sahibi olmuştur. Papalık tarihinde bir ilke imza atan Papa III. Sergius yine de skandalların arasında yönetimine devam etmiştir. Güçlü annesi Theodora’nın da desteğiyle birlikte Marozia, daha sonraları oğlunun XI. Johannes adıyla papalık tahtına geçmesini sağlamıştır.
Annesi Theodora’nın da aynı zamanda Papa III. Sergius ile zamanında bir ilişkisi olduğu belirtilmektedir. Bu ilişkiyi kullanarak eşi Theophylacte’nin siyasi kimliğini ve hanedanlarının iktidarını güçlendirmeyi amaçladığı düşünülmektedir. Papa III. Sergius’u Marozia ile tanıştırmasının ardından ise, Theodora Papa John X ile aşk yaşamaya başlamıştır. Ancak kızı Marozia’nın planları ile Papa John X tahttan indirilmiş ve öldürülmüştür.
Marozia’nın İlk Evliliği
Böylesine bir skandal Marozia’nın evlenmesine engel olmamıştır ve bu esnada Spoletolu Albericus ile evlendirilmiştir. Marozia’nın ilk eşi Spoletolu Albericus’tan ise oğlu II. Albericus dünyaya gelmiştir. Bu süreçte Theophylactus hanedanı Roma politik yaşamını yönetmeye ve papalık seçimleri üzerinde söz sahibi olmaya devam etmiştir. Ancak belli bir süre sonra ailesini kaybeden Marozia artık liderlik yolunda tek başına ilerlemek zorunda kalmıştır.
İlk eşi Spoletolu Albericus’un 928 yılında ölmesi ile Marozia yalnız kalmıştır. Ancak buna rağmen, hanedanının ismini güçlü bir şekilde temsil etmeye devam etmiştir. Dönemin papası John X ile güç gerginliği yaşayan Marozia, papanın kendisini zorlamasından bir süre sonra çok rahatsız olmuştur. Bu durumu kendi lehine çevirmek ve Roma üzerinde sahip olduğu söz hakkını korumak için papanın rakiplerinden Tuskanalı Marquis Guido ile evlenmiştir. Marquis Guido adamlarını göndererek papanın kardeşini öldürtmüş ve daha sonra papa John X’i rehin alarak Sant’Angelo Kalesi’nde hapsetmiştir. Birkaç ay sonra ise papa ölmüştür. Ağzına yastık yerleştirerek papanın feci bir şekilde boğularak öldürüldüğü söylenmektedir.
Bu noktada Marozia papalık tahtına oğlu XI. Johannes’i geçirmeyi planlamaktadır. Ancak çocuk daha çok küçük olduğu için, Marozia tarafından tahta önce Leo VI ve daha sonra Stephen VII papa olarak atanmıştır. Oğlu yirmili yaşlara geldiğinde ise, Marozia her iki papayı da öldürerek oğlu için tahtı açmıştır. XI. Johannes’in papa olmasıyla birlikte Marozia gücünün zirvesine ulaşmıştır.
Marozia’nın Son Evliliği ve Oğlu Alberic’in Tahta Geçişi
Roma üzerinde elde ettiği gücü daha da büyütmek isteyen Marozia, ikinci eşi Tuskanalı Marquis Guido’nun üvey kardeşi İtalya kralı Arlesli Hugo ile evlenmek istemiştir. Bu evlilik sayesinde Marozia imparatoriçe unvanını elde edebilecektir. Marozia ve Arlesli Hugo, 932 yılında Sant’Angelo Kalesinde Marozia’nın oğlu papa XI. Johannes tarafından evlendirilmiştir. Ancak bu evlilik, oğlu Alberic tarafından hoş karşılanmamıştır. Papa olan oğlunun gölgesinde kaldığını hisseden Alberic, bu evlilik ile birlikte annesinin ve yeni eşinin politik tuzaklarına kurban olmaktan çok korkmuştur. Lombardiyalı tarihçi, Kremonalı Liutprando notlarında bu süreci şu şekilde açıklamaktadır:
Alberic annesinin isteği üzerine su boşaltıyordu. Bu sayede, kral Hugo ellerini yıkayabiliyordu. Alberic, kral Hugo tarafından yüzüne sert bir darbe yedi çünkü suyu düzgün ve dikkatli bir şekilde dökmüyordu. Bu yüzden bu genç adam, kendisine yapılan bu aşağılamanın intikamını almak için Romalıları etrafında topladı ve onlara şu şekilde hitap etti:
Roma şehrinin itibarı o kadar derin bir aptallığa sürüklenmiştir ki şimdi bir fahişenin emrine itaat etmektedir. Roma şehrinin bir kadının günahkarlığı yüzünden mahvolmasından ve Romalıların bir zamanlar kölesi olan Burgonyalıların Romalıları yönetmesinden daha korkunç ve daha alçaltıcı ne olabilir? Yeni gelmiş bir misafir olarak, benim yani üvey oğlunun yüzüne vuruyorsa, buraya yerleştikten sonra size neler yapabileceği hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bu konuşmanın üzerine Romalılar isyan etmiştir ve Sant’Angelo Kalesine dayanmışlardır. Kral Hugo duvarları tırmanarak bir şekilde kaçmayı başarmıştır. Ancak Marozia ve oğlu papa XI. Johannes yakalanmıştır. Marozia’nın oğlu Alberic ise, annesini ve kardeşini tutsak olarak hayatlarının sonuna dek rehin tutmuştur. Marozia’nın Spoletolu Albericus’tan olma oğlu Alberic böylece yirmi yıl boyunca Roma şehrini yönetmiştir. Roma iktidarında artık bir tutsak olan Marozia ise 52 yaşında ölmüştür.
Roma Pornokrasisi ve Marozia’nın Rolü
Umberto Eco’nun Orta Çağ adlı eserinde, hanedan iktidarı konusunda kadınların rolüne ayrıca değinmiştir. Kitabında Maria Teresa Guerra Medici’nin Modern Avrupa’da Yönetimde Rol Alan Kadınlar isimli çalışmasına yer vermiştir. Medici’nin belirttiği üzere, orta çağ döneminde iktidarlık, şiddet dahil olmak üzere çeşitli yollarla toprak egemenliği sağlayan ailelerin çevresinde inşa edilmektedir. Yargı yetkisi elde etmek ve mülkiyetler üzerinde hak iddia etmek için her türlü müdahale zaman zaman uygun görülmektedir. Hanedanın iktidarını sürekli kılma çabası ise kişisel çıkarların resmi çıkarlarla birleşmesine sebep olmaktadır.
Babadan oğula geçen bir iktidarlık sisteminde kadınlar daha çok arka planda bırakılmıştır. Ancak yine de kadınlar hanedanın devamlılığı ve iktidarın muhafaza edilmesi açısından fazlasıyla önemli bir konuma sahiplerdir. Dolayısıyla kadınlar da iktidar inşasında zekaları ve yetenekleri ile zaman zaman öne çıkmaktadırlar. Umberto Eco’nun Orta Çağ adlı eserinde, kadınların iktidar yolundaki rolleri, savaş alanlarından ziyade entrikaların düzenlenmesinde, diplomatik ilişkilerin idaresinde ve evlilik bağlarının kurulmasında görülmektedir. Roma pornokrasisi olarak bilinen kavram ise, kadınların iktidarı ellerinde tuttukları dönemlere örnek olarak sunulmaktadır.
Orta çağ dönemindeki iktidar çatışmaları ve kadınların rolü ele alındığında, Marozia kendisine güçlü bir siyasi kimlik oluşturmak için entrikalara başvurmuştur. Dolayısıyla Roma pornokrasisi kavramının ortaya çıkmasında Marozia ve annesi Theodora’nın rolü çok büyüktür. Ancak bu sayede Theophylactus hanedanının gücünü devam ettirebilmiş ve tarihi sayfalarda yer edinmiştir. İktidar idaresinde doğru zamanda stratejik planlama yapmış ve ailesinden gelen siyasi içgüdüsünü başarılı bir şekilde kullanmıştır. Kadınların pasif takas nesneleri olarak görüldüğü bir dönemde, siyasi açıdan konumunu güçlendirmeyi başarmıştır. Bir papanın aşığı, diğer bir papanın annesi ve daha sonraki papanın büyükannesi olarak papalık yönetiminde sözü geçen bir siyasi figür haline gelmiştir. Sadece siyasi açıdan Roma üzerinde hükme sahip olmamıştır. Aynı zamanda papalık seçimlerinde rol oynamış ve oğlunu tahta geçirmeyi başarmıştır.
Theophylactus hanedanı kadınlarının manipülatif tutumları ve papalarla olan ilişkileri, Roma pornokrasisi kavramının ortaya çıkmasında büyük rol oynamıştır. Avustralyalı tarihçi, Paul Collins, The Birth of the West adlı kitabında, Marozia’nın Roma iktidarı ve papalık yönetimi üzerindeki etkisini şu şekilde yorumlamaktadır:
Olağanüstü bir kadın, onun önemi aşıklarında değil, ama Theophylact hanedanının geleneğini sürdürmesinde ve Roma üzerinde stabilizasyon sağlamasında yatmaktadır. Cinselliğin politik olduğunu anladı ve bunu ataerkil bir dünyada kendi yararına kullanabildi. Apaçık güzel ve erkekler için çekici, aynı zamanda zeki ve tıpkı annesi gibi iradeli, bağımsız bir kadındı.
Marozia sayesinde iktidar iradesinde güçlü ve bağımsız bir karaktere sahip olmanın asıl önemli şey olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla iktidar savaşlarında cinsiyet farklılıklarının fazla önem taşımadığını bize göstermektedir. Theophylact hanedanından gelen Marozia tıpkı annesi gibi güzelliğini ve zekasını kullanarak dönemin otorite figürlerinden biri olmuştur.
Karşılaştıkları zorluklara rağmen güç sahibi olmayı başaran tarihi figürler ilginizi çekiyorsa, sitemizde yer alan Kleopatra Hakkında Bilinmeyen 10 Gerçek adlı yazımızı okumanızı öneririm.
