Sinemanın Babası: Joseph Plateau Kimdir?

Görsel algı üzerine araştırmalarıyla, film, televizyon ve animasyonlu giflerin temellerini atan Joseph Plateau’nun yaşamını, buluşlarını ve araştırmalarını bu yazımızda birlikte inceliyoruz.

Joseph Plateau Kimdir?

Joseph Antoine Ferdinand Plateau, 1801’de Belçika’da dünyaya geldi. Babası, çiçek boyama sanatıyla uğraşan çok yetenekli bir adamdı. Sanata olan bu merakının Joseph’de de olmasını istedi ve onun eğitimini de buna göre planladı. Joseph, küçükken de çok zeki bir çocuk olduğunu belli ediyordu, okumayı bile çok küçük yaşında kolayca öğrenmişti. İlkokuldan sonra Güzel Sanatlar Akademisi’ne gönderildi. Talihsiz şekilde 14 yaşında anne ve babasını kaybeden Joseph, bundan sonra yaşamını amcasının yanında sürdürdü.

Akademide sanat eğitimi verilse de Joseph’in aklı her zaman olduğu gibi bilimdeydi. Özellikle fizik konusunda araştırmalar yapmayı çok severdi. Ama avukat olan amcasının yönlendirmesi üzerine Liége Üniversitesi’nde hukuk okumaya başladı. Mezun olduktan sonra yine aynı üniversitede, bu sefer ilgi alanı olan fizik ve matematik okudu. Kız kardeşlerine bakma yükü sırtına iyice bindiğinde, doktora yapmak yerine ortaokul matematik öğretmeni olarak işe girdi. Ama yine de bunca yoğunluğunun arasında 2 yıllık bir süre içinde başarılı bir doktora tezi yazdı ve doktora ünvanını kazanmayı başardı. Joseph Plateau’nun bilime ilk katkıları, görüntülerin retinada nasıl oluştuğu ve tam renkleri hakkındaki bu tezi ile tam olarak başladı.

Joseph Plateau’nun Riskli Deneyi ve Göz Probleminin Başlangıcı

Mezun olduğu 1829 yılında, ışığın retinadaki etkilerini daha iyi anlamak amacıyla 25 saniye boyunca doğrudan güneşe baktığı bir deney yaptı. Bu tehlikeli deney sonunda 1841 yılına kadar gözüyle ilgili herhangi bir sorun yaşamasa da o yıl, gözlerinde yoğun bir acı hissetmeye başladı. İlk başta gözünün önünde siyah noktalar görmeye, sonrasında da bulanık görmeye başladı. 2 yıl boyunca herhangi bir tedaviye başvurmadı. 1843 yılında ise tamamen kör oldu. (Kör olmasının sebebi olarak çoğunlukla bu deneyi gösterilse de yine de kronik üveitten kaynaklandığı görüşleri de mevcut.)

Bu görme kaybı Joseph Plateau’nun akademik yükselişini durduramadı. Meslektaşları ve aile üyelerinin yardımıyla fizik alanındaki araştırmalarını sürdürdü. 1844’te yoğun çalışmaları sonucu Ghent Üniversitesi’nde profesör oldu. Artık kendi göremediği için fenomenleri gözlemlemek amacıyla genç bilim insanlarını eğiterek araştırma yapmaya ve makaleler yazmaya devam etti.

Fenakistiskop Nedir?

Joseph Antoine Ferdinand Plateau, hareketli bir görüntü yanılsamasını gösteren ilk kişi oldu. İcat ettiği alete yunanca “göz aldatması” anlamına gelen “fenakistiskop” adını verdi. Fenakistiskop, animasyonun en eski biçimleri arasında ve modern sinemanın öncüsü olarak kabul edildi. Bu alet, hareket yanılsaması yaratmak için hareketin kalıcılığı ilkesini kullandı. Bir ışığın etkisi, bu ışığın yok olmasından sonra bile retina üzerinde hemen hemen saniyenin onda biri kadar kalıyordu.

Disklerden biri, izleyicinin bakabileceği şekilde eşit aralıklarla yerleştirilmiş küçük pencerelere sahipken diğeri, bir dansçının bir dizi görüntüsünü içeriyordu. Her iki disk de sabit hızla döndürüldüğünde, pencerelerin ve görüntülerin senkronizasyonu birleşiyor gibiydi ve hareket halindeki bir dansçı yanılsamasını yarattı. Ayrıca Fenakistiskop, pratik olarak tek kişi tarafından kolayca kullanılabiliyordu.

1832’de icat edilen bu cihaz, sonraları oldukça popüler oldu ve kısa sürede seri üretime geçti. Fantasmaskop, Fantoskop ve hatta “Sihirli Çark” da dahil olmak üzere birçok isim altında pazarlandı ve oyuncak biçiminde satılmaya başladı. Ayrıca Plateau’nun orijinal fenakistiskopunun bir replikası, her yıl Flanders Uluslararası Film Festivali’nde “Özel onursal Joseph Plateau Ödülü” adı altında bir konuğa veriliyor.

Joseph Plateau’nun Fenakistiskop Örneği

Plateau Problemi Nedir?

1840’ta Joseph Plateau, su ve alkol karışımının üstüne yağ döküldüğünde yağ damlacıklarının mükemmel küreler oluşturduğunu fark etti. Daha sonrasında aynı deneyi sabun ve gliserol ile yaptı ve sıvıların mümkün olan en küçük yüzey alanına çekilme eğilimini keşfetti. Tüm sabun baloncuklarının geometrik özelliklerini açıklayan Plateau, her koşulda en minimal alanı kaplayan bu köpüklerin yapısını tanımlamış oldu.

Sabun köpükleri

Modern sinemanın önünü açan ve bilime yaptığı büyük katkılarıyla daha çok tanınmayı hak eden Joseph Plateau hakkında bu yazımızı okuduktan sonra aklınızda bir soru işareti kalmamış olmasını diliyoruz. Bu içeriğimizi beğendiyseniz yine sitemizde yer alan Sinematografi Teknikleri adlı araştırma yazımıza göz atabilirsiniz.

Abone ol
Bildir
guest
0 Yorum
Satır İçi Geri Bildirimler
Tüm yorumları görüntüle
İlgili İçerikler