Sosyal adaletsizlik, ırk ve cinsel yönelim konularında sıklıkla dile getirilen bir terim olan Woke nedir? “Stay Woke” sözcüğü ve ideolojisi hakkında bilmeniz gerekenleri mercek altına aldık!
Günümüzde sosyal medyanın da etkisiyle artık insanlar birçok konu hakkında kolayca fikir sahibi oluyor. Özellikle insan haklarının hiçe sayıldığı, sosyal adaletsizliğin ortaya çıktığı olaylara ve durumlara karşı sosyal mecralarda hızla örgütlenen internet kullanıcıları, sosyal veya siyasi kampanyalar düzenleyerek, büyük bir kitlenin fikirlerini etkileyebiliyor. Bu da gerçek hayatta fiziksel eylemleri tetikleyerek hedefteki kişi ve kurumlara maddi ve manevi zararlar veriyor.
Eskiden böyle değildi, tabii. Geleneksel medya halka neyi, nasıl sunarsa gündem o şekilde belirleniyordu. Ya da sosyal adaletsizliğe maruz kalmış birey veya grupların yerel protestoları ile dikkat çekiliyordu. Ve bu da kısıtlı bir kitlede yankı uyandırıyordu. Ama günümüzde internetin neredeyse dünya çapında her eve girdiğini farz edersek, ham bilgiye erişim kolaylaştı.
Örneğin Black Lives Matters hareketinin ilk ortaya çıktığı Trayvon Martin’in vurulması olayıyla, 2020’de George Floyd’un polis tarafından boğazına basılmasının ardından hayatını kaybetmesi üzerine geçen süreçte dünyanın dört bir yanından milyonlarca kişi hareketi destekledi.
Benzer şekilde, LGBTQ+ haklarının savunulduğu Pride Parade (Onur Yürüyüşü) etkinliklerinin son yıllarda dünya çapında, Türkiye dahil birçok ülkede gerçekleşmesi de örnek gösterilebilir.
Bununla birlikte bu protestoların, etkinliklerin ve kampanyaların en önemli gayesinin geleneksel toplumsal normların değiştirilmesi amacı taşıdığı sonucuna ulaşıyoruz. Özellikle homofobiklik ve ırk ayrımcılığının en gelişmiş ülkelerde dahi sıklıkla görülmesi, marjinal bireyler ve farklı ten rengine sahip insanların sosyal adaletsizlikten etkilenmemesi için toplumsal olarak içselleştirilmesi ihtiyacını doğurur.
Dolayısıyla bu da Woke ideolojisinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Peki, Woke nedir? İşte detaylar:
İçerik Başlıkları
Woke Nedir?
Sosyal adaletsizlik, ırk ayrımcılığı ve LGBTQ+ hakları gibi konularda şemsiye terim olarak kullanılan Woke, Türkçe’de “Uyanmak” anlamına gelir. Günümüzde sözcük anlamı genişletilse de, ilk ortaya çıktığında afro-amerikan topluluklarda ve sosyal adaletsizlik kampanyalarında eşitsizlik farkındalığına atıfta bulunmak için kullanılan bir sözcüktü.
Peki Woke ilk olarak ne zaman kullanıldı? İşte detaylar:
Woke Tarihi
1938’de şarkıcı Huddie Ledbetter, dokuz siyahi gencin dahil olduğu ünlü bir davanın görüldüğü Alabama, Scottsboro’da siyahi insanları “uyanık kalmaları, gözlerini açık tutmaları” konusunda uyarmıştı.
Kelime ilk kez 1962’de New York Times’da yayınlanan bir makalede siyahi romancı William Melvin Kelley tarafından tanımlandı. Ardından siyahi insanlar bunu onlarca yıldır ırkçılık ve diğer meselelere atıfta bulunmak için kullandılar, ancak bu kelime ana akıma çok sonra girdi.
Black Lives Matter hareketi, 2014 yılında silahsız siyahi bir genç olan Michael Brown’un öldürülmesinin ardından ırkçılık karşıtı protestolar sırasında küresel dikkatleri üzerine çektiğinde, “Stay Woke” ifadesi ile özdeşleşti.
Woke Neyi İfade Ediyor?
Black Lives Matter hareketi ile birlikte kendine geniş çapta yer bulan “Woke” aslında günümüzde sağcı ve solcu kesim tarafından sıkça kullanılarak içi boşaltılmaya başlandı. Bu nedenle sosyal adaletsizlik, ırk ayrımcılığı ve LGBTQ+, feminizm ve çevrecilik temalarında farkındalığın bir ifadesi olarak kullanılan Woke artık terk edilmeye başlandı.
Hatta daha evvel kendilerini “Woke” olarak tanımlayan gruplar dahi bugün bu ifadeyi reddediyor.
ABD’nin kamu radyosu NPR’dan siyahi gazeteci Sam Sanders bir makalesinde, “Woke” ifadesini kullanmayı bırakmanın zamanının geldiğini ifade etti. Sam Sanders, yazısında “woke” kelimesinin zaman içinde anlamını kaybettiğini ve artık bazı ilericilerin azınlıkların sorunlarıyla ilgileniyormuş gibi görünmelerini sağlayan boş bir kabuktan ibaret olduğunu belirtiyor.
Sanders, ayrıca muhafazakar siyasetçilerin, aktivistleri, akademisyenleri ve gazetecileri küçük düşürmek amacıyla “Woke” kelimesini kullanmalarının, birçok kişiyi bu hareketten uzaklaştırdığını ifade ediyor.
Bununla birlikte, Woke sıfatı artık yüzeysel bir tutumu ifade etmek için kullanılıyor.
Günümüzde Woke İdeolojisi Var mı?
ABD’de “woke” ideolojisiyle ilişkili olduğunu iddia eden bir grup yok. Eleştirmenler, bu ideolojinin üniversitelerde toplumsal cinsiyet, sömürgecilik ve ırkçılık çalışmalarında temsil edildiğini belirtiyor. Black Lives Matter hareketinin yükselişi ile “woke” ifadesi, beyaz ayrıcalığı (White Privilege) ve kesişimsellik gibi kavramlarla ilişkilendiriliyor.
Bazı siyasetçi ve gazeteciler, ‘wokism’i yeni bir ahlaki kültür olarak tanımlarken, akademisyenler genellikle bu analizi reddediyor. Ayrıca, “woke ideolojisi”nin feminizm veya Marksizm gibi belirgin bir literatürü veya yapılandırılmış bir düşünce akımı yoktur.
Ayrıca, bu tarz içerikler ilginizi çekiyorsa, yine sitemizde yer alan “Feminizm Nedir, Ne Değildir?” adlı içeriğimize göz atabilirsiniz.
