Tarihteki İlk Türk Cumhuriyeti: Batı Trakya Türk Cumhuriyeti

Balkan Savaşları sonrasında kurulan tarihteki ilk Türk cumhuriyeti özelliğini taşıyan Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’ne değindik. Batı Trakya Türk Cumhuriyeti neden ve kimler tarafından kuruldu, nasıl kuruldu, kurulduktan sonra neler yaşandı gibi soruların cevabını bu yazımızda bulabilirsiniz.

Tarih sayfalarında bazen unutulan veya gölgede kalmış önemli olaylar vardır. 20. yüzyılın başlarına gittiğimizde Balkan Savaşları sonrasında yaşanan büyük siyasi değişikliklerin ortasında, Batı Trakya bölgesinde sıra dışı bir hikaye ortaya çıkar. Bu hikaye ne kadar kısa bir hikaye olarak tarihte yerini alsa da başarıları hafızalardan silinmemelidir.

1913 yılında, Osmanlı Devleti’nin yıkılışının ve yeni sınırların çizildiği bir dönemde, bu devlet Batı Trakya’da kısa bir süre için varlık gösterdi. Ancak bu süreç bölgenin siyasi karmaşıklığı, büyük devletlerin çıkarları ve etnik dinamiklerin bir çatışmasını yansıtırken aynı zamanda bu kısa ömürlü devletin hikayesinin neden hala önemli olduğunu gösterir.

Batı Trakya Bağımsız Hükümeti’nin tarihini derinlemesine inceleyerek, bu unutulmuş olayın izini sürmeye ve bu kısa ömürlü direnişin ardındaki tarihsel ve siyasi bağlamları anlamaya davet ediyoruz.

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Hakkında Bilgiler

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’nin kuruluş tarihi 31 Ağustos 1913’tür. Başkenti Gümülcine’dir. Devlet başkanı olarak Müderris Salih Hoca getirilmiştir ancak tüm yetkiler Süleyman Askeri Bey’de bulunmaktadır. 6.000 Osmanlı askerinden oluşan, toplamda ise yaklaşık 30.000 kişilik ordusu vardır

Ülkenin kendisine ait bir marşı, bayrağı, diğer ülkelere kendilerini duyurabilmek için Fransızca ve Türkçe yayın yapan gazetesi ve pulu dahi vardır. Batı Trakya Türk Cumhuriyeti, 25 Ekim 1913 yılında varlığına son vermiştir.

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Bayrağı

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Bayrağı
Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Bayrağı

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti bayrağında siyah, Balkanlardaki zulmü; yeşil İslamı; beyaz özgürlüğü; ay yıldız ise Türklüğü temsil etmektedir.

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Milli Marşı

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’nin milli marşı bizzat Süleyman Askeri Bey tarafından yazılmıştır.

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Neden Kuruldu?

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’nin kurulmasının en büyük nedeni Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda başarısız sonuçlar almasından kaynaklıdır. Balkan Savaşları, Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki 8 Ekim 1912 – 10 Ağustos 1913 arasında dört devlete karşı yaptığı savaşlardır. Çatışmaların temel nedeni Bulgaristan Krallığı ile Sırbistan Krallığı’nın Balkanlarda hızlanan yayılma faaliyetleridir.

1. Balkan Savaşı

8 Ekim 1912 – 30 Mayıs 1913 tarihleri arasında Bulgaristan Krallığı, Sırbistan Krallığı, Yunanistan Krallığı ve Karadağ Krallığı’ndan oluşan Balkan Birliği, Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki topraklarının çoğunu ele geçirdi. Arnavutluk da bağımsızlığını kazandı.

Bulgaristan ordusu, Çatalca’ya kadar ilerleyerek İstanbul’u tehdit etmeye başladı. Yunanistan; Gökçeada ve Bozcaada dışındaki Ege Adaları’nı işgal etti. Taraflar arasında savaşı bitiren antlaşma 1913 yılı Mayıs ayında Londra’da imzalandı. Londra Antlaşması’na göre:

  • Arnavutluk bağımsızlığını kazandı.
  • Girit Adası Yunanistan’a verildi.
  • Osmanlı Devleti’nin Trakya sınırı Edirne ve Kırklareli illerini dışarıda bırakacak şekilde Midye-Enez Hattı oldu.
Balkan Savaşları öncesi ve sonrası
Balkan Savaşları öncesi ve sonrası

2.Balkan Savaşı

Bulgaristan’ın daha fazla toprak almasını kabul etmeyen Yunanistan, Karadağ, Sırbistan ve I. Balkan Savaşı’na katılmayan Romanya Krallığı birleşerek Bulgaristan’a karşı savaş açtılar.

Bulgarların üst üste yenilerek Doğu Trakya’daki birliklerini batıya kaydırmasından faydalanan Enver Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Midye-Enez hattını aştı. Osmanlı ordusu 23 Temmuz 1913 günü Edirne’yi geri aldı. Aynı zamanda Kırklareli ve Dimetoka’nın da geri alınmasıyla Balkanlardaki son Osmanlı zaferi olarak tarihe geçti.

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Nasıl ve Kimler Tarafından Kuruldu?

10 Ağustos 1913’te imzalanan Bükreş Antlaşması ile Batı Trakya bölgesi Bulgaristan’a bırakıldı. Sırbistan, Yunanistan ve Bulgaristan’ın Osmanlı Devleti ile barış antlaşması imzalarken Türk azınlığının can, mal ve güvenliğini garanti etse de bu söz çok çabuk unutuldu.

Özellikle Batı Trakya’da Bulgar çetelerinin Türklere karşı büyük bir zulmü başlatması üzerine Osmanlı Devleti’nin Meriç sınırını kesin olarak kabul ettiği ve bu nehrin hiçbir bahaneyle aşılamayacağı taahhüdünün verilmesine rağmen Enver Paşa’nın emriyle Eşref Kuşçubaşı liderliğindeki 16 subay ve 100 erden oluşan 116 kişilik bir gönüllü grubu, buradaki zulmü önlemek amacıyla gizlice Batı Trakya’ya gönderildi.

Enver Paşa, Kuşçubaşı Eşref ve Süleyman Askeri Bey
Enver Paşa, Kuşçubaşı Eşref ve Süleyman Askeri Bey

Bu gönüllü müfreze ilk olarak Koşukavak’ı kurtararak bölgedeki varlığını duyurdu. Daha sonraki aşamada ilerlediği yerlerde yaşayan yerel halktan kuvvet toplamaya başladı ve Bulgarlara karşı organize oldu.

Kısa zamanda büyük bir başarı gösteren bu gönüllü müfreze, başkumandanlığı tarafından onaylanmadığından Enver Paşa, harekatı durdurma emrini vermek zorunda kalmıştır. Ancak Batı Trakya Türkleri ve gönüllü askerler, tüm Batı Trakya bölgesini düşman kuvvetleri ve çetelerden temizlenesiye kadar mücadeleye devam etmiştir.

Gümülcine
Gümülcine

Gümülcine’nin ele geçirildiği 31 Ağustos 1913’te merkezi bir geçici hükümet oluşturuldu. Müderris Salih Hoca başkanlığa getirilmiş olup Garbi Trakya Hükümet-i Muvakkatesi, Batı Trakya’da bağımsız bir yönetim olarak ortaya çıktı.

Bu hükümetin üstünde ise Garbi Trakya Hükümet-i İcraiyesi bulunmaktadır. Bu bağımsız hükumetin tüm kuvveti, icra komitesinin başında bulunan Süleyman Askeri Bey’de toplanmıştır. Garbi (Batı) Trakya Türk Cumhuriyeti’nin çekirdeği bu şekilde oluşmuş, bağımsız yönetim faal olarak çalışmaya başlamıştır.

Batı Trakya’da bir hükümet kurulması Osmanlı Devleti’nde büyük bir tedirginliğe neden olmuştur. Mücadeleyi verenlere yurda dönmeleri için çağrı yapılmış olup Batı Trakya Geçici Hükümeti’nin yöneticileri Süleyman Askeri Bey bu çağrıya 25 Eylül tarihinde bağımsızlık ilan ederek karşılık vermiştir.

Hükümetin adını da “Garbi Trakya Hükümeti Müstakilesi” (Batı Trakya Bağımsız Hükümeti) olarak değiştirmişlerdir. Çünkü Batı Trakya’yı bırakıp geri dönmek demek, kazanılan bu toprakları Bulgarlara bırakmak olacaktı.

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Nasıl Yıkıldı?

II. Balkan Savaşı sırasında Osmanlı Devleti, Midye-Enez hattını geçerek başlattığı saldırı sonucunda bölge yeniden Türk egemenliği altına girdi. Ancak Rusya bu meseleye müdahale etti ve Osmanlı güçlerinin Meriç Nehri’ni geçmeleri halinde savaş ilan edeceğine dair bir ültimatom gönderdi.

Bu ültimatom karşısında Osmanlı kuvvetleri ilerlemeyi durdurdu. Rusya, bu ültimatomun ciddi olduğunu göstermek için Karadeniz filosunu İstanbul Boğazı yakınlarına gönderdi. Bu durum üzerine Büyük Britanya meseleye dahil oldu.

29 Eylül 1913’te Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında yapılan İstanbul Antlaşması ile Edirne dahil Doğu Trakya’nın Osmanlı Devleti’ne verilmesine karşılık Batı Trakya Bulgaristan’a bırakılmıştı. Batı Trakya Bağımsız Hükümeti bu duruma karşı çıktı ve antlaşmayı tanımadığını açıkladı.

Türk ve Bulgar Subaylar
Türk ve Bulgar Subaylar

Bu gelişmeler üzerine Bulgaristan, bölgede yığınak yapmaya başladı. Ancak o dönemde Osmanlı Devleti, yeni kurulan bu devlete dış baskıların da etkisiyle olumlu bakmıyordu. Buna ilaveten İstanbul’daki siyasi iktidar kavgası ve kargaşası Batı Trakya’da bir bağımsız devletle ilgilenme olanağını ortadan kaldırdı.

Ekim 1913’ün başlarında Osmanlı Devleti, Batı Trakya’da Bulgarlara karşı direniş gösteren Batı Trakya Bağımsız Hükümeti’ni ikna etmek amacıyla Cemal Paşa’yı bu bölgeye gönderdi. Batı Trakya’nın toprakları, General Lazarof komutasındaki Bulgar kuvvetleri tarafından 30 Ekim 1913 tarihine kadar tamamen işgal edildi ve bu olay, Batı Trakya’da başlayan umut veren kurtuluş mücadelesi Ekim’in sonlarına doğru sona erdi.

Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Haritası
Batı Trakya Türk Cumhuriyeti Haritası

Sonuç olarak; Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’nin kısa ömrüne rağmen, bu olay bölgenin karmaşık siyasi dinamiklerini ve etnik gruplar arasındaki ilişkileri anlamak için önemlidir. Ayrıca halkın kendi iradesini ifade etme ve bağımsızlık taleplerini dile getirme çabalarının bir örneği olarak da değerlendirilebilir.

Bu kısa ömürlü devletin tarihi, bölgenin tarihine ve kültürel mirasına önemli bir katkıda bulunurken aynı zamanda uluslararası politikanın etkilerini de göstermektedir. Bugün Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’nin hikayesi, tarih kitaplarında nadiren yer alsa da bu önemli dönemi ve devletin sembolize ettiği özgürlük ve direniş arayışını hatırlamamız gereken bir olay olarak tarihte yer alır.

Bu tarz içerikler ilginizi çekiyorsa, tarih kategorimizde yer alan ”Koalisyon Hükûmeti Nedir? Türkiye’de Kurulan Koalisyon Hükûmetleri” adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

Abone ol
Bildir
guest
0 Yorum
Eskiler
En Yeniler Beğenilenler
Satır İçi Geri Bildirimler
Tüm yorumları görüntüle
İlgili İçerikler