Flesch Okuma-Kolaylık Testi, Flesch-Kincaid Okunabilirlik İndeksi, Gunning Fog Okunabilirlik İndeksi ve Türkçeye uyarlanmış bir okunabilirlik testi olan Ateşman Okunabilirlik Testi hakkında bilmeniz gereken formüller ve diğer detaylar hakkında metinlerin okuma düzeylerine göre sınıflandırmasını içeren rehberimizde okunabilirlik puanlarının ne olduğunu ve testleri en iyi nasıl uygulayabileceğinizi öğreneceksiniz.
Okunabilirlik testi (Readability Score) herhangi bir dilde yazılmış olan metnin, okuyucu tarafından bağlamsal olarak ne kadar okunabilir olduğunun bir derecelendirmesidir. Bu derecelendirme bir metnin anlaşılabilirliğiyle karıştırılmamalıdır. Çünkü anlaşılabilirlik okuyucunun o konudaki bilgi birikiminden tutun da ilgili metnin nitelik ve nicelik özelliklerine göre değişiklik gösterir.
Bir metnin okunabilirliği; metinde dil bilgisi kuralları, eş anlamlı kelime kullanımı, üslup, konu hiyerarşisi ve sözcük frekanslarıyla (karakter, sözcük ve cümle uzunluğu/sayısı, paragraf sayısı) ilgilidir.
Yakın geçmişte dillerin okunabilirliğini sınıflandırmak için birçok bilimsel çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların nedenlerinden bazıları dini nitelikteki metinlerin okunabilirliğini tespit etmek ve sadeleştirmek için belirli bir okunabilirlik formülüyle analiz çalışmalarını kapsıyordu. Bunun dışında kalanlar ise lengüistik (Dilbilim) araştırmalarıydı. Bununla birlikte Reform hareketleriyle artan okuryazarlık oranı, okunabilirlik ihtiyacını bir gereklilik haline getirmiştir.
İçerik Başlıkları
Flesch Okuma-Kolaylık Testi (Flesch Reading-Ease) Nedir?
Amerikalı yazar ve dilbilimci Rudolf Flesch 1955 yılında yayınladığı “Why Johnny Can’t Read” adlı eseriyle okunabilirlik üzerine birtakım çalışmalar yapmıştır. Bununla birlikte geliştirdiği Flesch Okuma Kolaylığı Testi ile sözlü ve yazılı metinleri, okunabilirlik değerlendirmesine tabii tutmuştur. Teste göre; Flesch’in geliştirdiği formülle metne 1 ile 100 arasında bir puan vererek metnin okunabilirlik düzeyi tespit edilmektedir. Bu da metnin okuyucuların demografik özelliklerine göre sınıflandırılmasını sağlar. Aşağıda yer alan tabloda okuma kolaylığı puan aralıkları verilen metin düzeyleri kolay ve zor okunabilirlik ölçeğine göre sınıflandırılmıştır.
| Flesch Okuma-Kolaylık Testi Okunabilirlik Seviyesi | Okunabilirlik Puanı |
| Çok kolay | 90-100 |
| Kolay | 70-89 |
| Orta | 50-69 |
| Zor | 30-49 |
| Çok zor | 1-29 |
Bu puanlamaya göre örneğin 90-100 arasında bir puana sahip olan metinler oldukça akıcı ve herkesin anlayabileceği türden metinlerdir. Genellikle ilkokul çocuklarının ders kitapları ve masal kitapları bu ölçeğe göre biçimlendirilmektedir. 30-49 arasında yer alan metinler bilhassa zor metinlerdir. Felsefe metinleri bu kategoriye girer. En zoru olan 1-29 arası metinler ise hukuk metinleri veya bilimsel yazılardır. Ancak bu sınıflandırma bize sadece üslup ve metin frekansları hakkında bilgi verir. O metnin iyi ya da kötü oluşuyla hiçbir alakası yoktur.
Flesch–Kincaid Okunabilirlik Testi Nedir?
Okunabilirlik indeksi üzerine yapılmış en bilimsel çalışma şüphesiz Flesch–Kincaid Okunabilirlik Testidir. Rudolf Flesch, Okuma-Kolaylık testini geliştirdikten sonra J. Peter Kincaid ile birlikte Amerikan donanması işbirliğiyle 1975’te daha bilimsel temellere oturan yeni bir test geliştirmeye başladı. Bu testin geliştirilmesinin amacı yüksek teknoloji projelerin anlaşılabilirliğini sağlamak ve teknik personelin bu standartlara göre eğitilmesini içeriyordu. Okuma-Kolaylık testine nispeten karakter ve sözcük uzunluğu dışında birçok ağır faktör baz alındı. Taksonomik bir sınıflandırmayı hedefleyen Flesch-Kincaid testi geliştirilen ilk testle ters orantılıydı. Dolayısıyla Okuma-Kolaylık testinden yüksek puan alan metin, Flesch–Kincaid okunabilirlik testinden düşük puan almak zorundaydı. Aşağıda her iki testin matematiksel formülü verilmiştir.
Gunning Fog Okunabilirlik İndeksi Nedir?
Aynı Flesch-Kincaid okunabilirlik testi gibi Gunning Fog okunabilirlik testi de dünyada yoğun bir şekilde kullanılan İngilizce okunabilirlik düzeyi belirleme indeksidir. Amerikalı bir işadamı olan Robert Gunning tarafından geliştirilen formül, metnin hedeflenen kitle tarafından rahatlıkla okunabileceğini tespit etmek amacıyla taksonomik olarak sınıflandırılmasına dayanmaktadır. 6’dan 17’ye kadar puanlanan Gunning Fog indeksinde ortalama bir ortaokul öğrencisinin anlayabileceği puan aralığı 6 ile 8 arasıdır. Aşağıda yer alan tabloda puan düzeyleri öğrencilerin okuma seviyesine göre belirlenmiştir.
| Gunning Fog İndeksi | Öğrenciler İçin Okuma seviyesi |
| 17 | Üniversite mezunu |
| 16 | Üniversite son sınıf |
| 15 | Üniversite öğrencisi |
| 14 | Üniversite ikinci sınıf |
| 13 | Üniversite birinci sınıf öğrencisi |
| 12 | Lise son sınıf öğrencisi |
| 11 | Lise öğrencisi |
| 10 | Lise ikinci sınıf |
| 9 | Lise birinci sınıf öğrencisi |
| 8 | Sekizinci sınıf |
| 7 | Yedinci sınıf |
| 6 | Altıncı sınıf |
Gunning Fog indeksi aşağıda verilen formülle hesaplanır. Karmaşık kelimeler 3 ve daha fazla heceden oluşan kelimelerin toplam sayısıdır. Sade bir formüle sahip olması nedeniyle diğer okunabilirlik testleri arasında herkes tarafından takip edilip uygulanabilir bir indeks haline gelmiştir.
Ateşman Okunabilirlik Testi Nedir?
1997 yılı Ağustos ayında Atatürk Üniversitesi’nin yayımladığı Dil Dergisi’nin 58. sayısında Ender Ateşman’ın Türkçe’de Okunabilirliğin Ölçülmesi adlı makalesinde bahsettiği Türkçe okunabilirlik indeksi kuramı, Flesch-Kincaid okunabilirlik formülünden türetilmiş olup Türk diline kısmen uyarlanmıştır. Formül diğer diller için geliştirilen testlerdeki en belirgin faktör olan sözcük ve cümle uzunluklarını baz almıştır. Zira Flesch Okuma-Kolaylık formülü ve Flesch-Kincaid okunabilirlik testi ingilizce dili için geliştirilmiş olup o dilin yapısına göre şekillenmiştir.
Yukarıda verilen formül esas alınarak Türkçe okunabilirlik testi geliştirilebilir. Ayrıca Ateşman indeksine göre metinlerinizi test etmek için okunabilirlik testi web sitesinde deneyebilir, yazdığınız metinlerin sözcük frekanslarını ve okunabilirlik puanını detaylı olarak öğrenebilirsiniz. Ayrıca bilimsel olarak formülüze edilmiş daha birçok okunabilirlik formülü vardır. Aşağıda bir liste halinde ulaşabileceğiniz formüller de dünyada hatrı sayılır derecede kullanılan modern okunabilirlik testi formülleridir.
Modern Okunabilirlik Testleri Listesi
- SMOG İndeksi
- Spache Formülü
- New Dale Chall Formülü
- The Powers Sumner Kearl Formulü
- Raygor Okunabilirlik Grafiği
- Coleman Liau İndeksi
- Fry Okunabilirlik Grafiği
- IELTS
- CEFR
- Lix ve Rix Okunabilirlik Formülleri
- Lensear Yazma Okunabilirlik Formülü
- FORCAST Okunabilirlik Formülü
Ayrıca yine websitemizde yer alan Dewey Onlu Sınıflama Sistemi ile okunabilirlik düzeyini daha ileri seviyelerde geliştirebileceğiniz literatür tarama tekniğini de inceleyebilir, okunabilirlik ölçüsünü hem nitelik hem de nicelik bakımından pekiştirebilirsiniz.
