Bu yazıda, daha ilk satırlarında bizi kasvete boğan Huzursuzluğun Kitabı’nı inceledik. Yazarı Fernando Pessoa ve onun kurmaca karakterlerinin analizini yaparken Pessoa’nun neden farklı kimlikler arayışında olduğunu da ele aldık.
Fernando Pessoa, Huzursuzluğun Kitabı adlı eserini şu cümleler ile tanımlar: “Bu Kitap, hiç hayatı olmamış bir adamın biyografisidir.” Aslında kendini bir çok kimlikte var etmeyi başarmış ve bu kimliklerle kurmaca bir dünya oluşturmuştur.
Pessoa, kimliklerini saklama gereği duymadan onlara doğumlarından başlayarak bir hayat verirdi ve onları gerçek hayatta da yaşardı.
İçerik Başlıkları
Fernando Pessoa Kimdir?
Tam adı, Fernando Antonio Nogueira Pessoa 13 Haziranda 1888’de Lizbon’da doğmuştur.
Fernando Pessoa ölümünden sonra keşfedilen pek çok yazar gibi yalnızlığın sıkıntısıyla bilinçli bir çabada yazıyor gibi görünse de aslında diğer yazar kuşaklarını tanımaya çalışan ve edebiyatta kendini göstermek isteyen tartışmalara giren bir edebiyatçı, şair, yazar, düşünür ve eleştirmendi.
Annesi, Portekiz’in Durban konseyiyle evlenince yerleştikleri Güney Afrika’da İngiliz eğitimi gördü. 1905 yılında Lizbon’a dönerek hayatını sonuna kadar orada geçirdi.
Geçimini İngilizce, Fransızca mektuplar ve dergilerde makaleler yazarak geçirdi.
1913’de fütürizmde yer aldı ve Francisco de Sá Carneiro ile birlikte Paulismo akımını yarattı.
1914’de her şeyi olabilecek bütün tarzlarda hissetmek için kendi içinde yazar kimliklerine bölündü ve onlara yazı aracılığıyla kurmaca bir gerçeklik kazandırdı.
Ayrıca Pessoa iyi bir düşünürdü. Bunu Huzursuzluğun Kitabı’nda da Nietzsche’nin Übermensch’i yani üstün insan olarak nitelendirdiği kavrama ya da Aqinolu Tommaso’nun doğa ve insan ilişkilerine, Schopenhauer’ın varoluşla ilgili görüşleri ve Kant, Hegel, Pascal gibi düşünürlerin üzerinden özgür irade, yanılgı gibi kavramlara değinmesinden anlayabiliriz.
Üstün bir insana yakışan yegane tavır, yararsız olduğunu bildiği bir işi inatla sürdürmek, sonuç vermeyeceğinin farkında olmasına rağmen disipline ayak uydurmak ve zerre kadar önem vermediği felsefe ve metafizik düşünce kıstaslarına sıkı sıkıya sarılmaktır.
Yazdığı Mensagem adlı şiiri Ulusal Propaganda Sekreterliği’nin açtığı yarışmada ödül aldı.
Fernando Pessoa oldukça genç bir yaşta henüz pek fazla tanınmıyorken hayata 30 Kasım 1935‘de veda etti.
Türkçeye çevrilen bir çok eseri olduğu gibi yazar hakkında da basılan bir çok eser bulunur.
Pessoa’nın Kurmaca Karakterleri:
Pessoa’nın kurmaca karakterleri sanıldığı gibi bir kimlik arayışından kaynaklanmıyordu, Pessoa daha çok kendi benliğinden kaçma arzusuyla yazıyordu. Yeni Kimlikler yazmak Pessoa için farklı diyarlarda gezmek gibiydi.
İnsan sıkılırsa aynı yerde yaşamaktan, ben neden derinin altında sıkılmadan yaşayayım.
Pessoa “Bir Kaçağım Ben” şiirinde de bahsettiği gibi kendinden el eteği çekerek uzaklara gider ve içindeki sayısız insanının düşünce ve hisleri için yalnızca bir sahneden ibaret yapar kendini.
Ruhum benden kendini arar
Uzaklarda gezerim,
Tanrı yardımcım olsun
ruhum beni asla bulamasın.
Fernando Pessoa’nın en çok bilinen kurmaca karakterleri şunlardır:
- Alberto Caeiro
- Alvaro de Campos
- Ricardo Reis
- Bernardo Soares
Huzursuzluğun Kitabı İncelemesi
Huzursuzluğun Kitabı, Fernando Pessoa’nun en önemli eserlerinden biridir. Pessoa, şu anda Portekiz edebiyatının öncülerinden birisi olup edebiyata büyük katkısı olan bir yazardır ama ne yazık ki kendisi bunu asla görememiştir.
1913 yılından itibaren kaleme alınmaya başlanmış ve bir günce şeklinde devam eden Huzursuzluğun Kitabı, 1982’de Pessoa öldükten 42 yıl sonra bir yapıt olarak ilk kez basılmıştır.
Pessoa’nun evindeki sandıkta 27 bine yakın el yazması bulundu, Huzursuzluğun Kitabı da bu el yazmalarının arasından derlenip toplandığı için kitabın sonuna doğru ek metinler ilave edilmiştir.
Huzursuzluğun Kitabı genel olarak bir 20. yüzyıl insanının zihnindeki gizlerden, hayatının tek düzeliğinden, felsefi konulardan, günlük yaşantısından bahsedilir. Pessoa, bu bahsedilen şeyleri Bernardo Soares adıyla kurmaca bir karakterin üzerinden anlatsa da aslında kendi iç dünyasını bu kitapla birlikte okurlara sunar.
Pessoa, Kitapta her ne kadar bir kurmaca karakter adı altında kendi düşüncelerini, yaşamını anlatıyor olsa da bazı noktalarda Bernardo Soares ile farklılıklar gösteriyordu.
Örneğin; kitapta Soares’in çocukluğunda insanlardan uzak durmasından, arkadaş gruplarına katılmadığından ve okula gitmediğinden bahsedilir ama Pessoa 16 yaşındayken Durban’da bir İngiliz okulunu birincilikle bitirmişti. Daha sonra Durban Üniversitesine ve oradan da Lizbon Üniversitesine devam etmişti.
Kitapta çokça düşlerden bahseder Pessoa. Hayalci bir adamdır, bu ona kendi varlığının bir kanıtı gibi gelir. Pessoa’ya göre düşünmek var olmaya karşı bir eylemdir ama düşlemek ise varlığın ta kendisidir.
Bol düşlerle uyuduğum zamanlarda, fal taşı gibi açılmış gözlerle dışarı çıkarım, ama düşlerin izinde, gerçekliklerinde gezinmeye devam etmekteyimdir aslında. Başkalarının ben yokmuşum gibi davranmalarını sağlayan otomatizmime şaşarım. Çünkü, astral dadımın elini hiç bırakmadan kat ederim günlük hayatı. Sokaklarda attığım adımlar, yarı uykulu imgelemimin belirsiz amaçlarına uygundur, uyumludur. Bununla birlikte gayet normal yürürüm; ne tökezlediğimi gören olur ne de sorulara yanlış yanıtlar verdiğimi; varımdır.
Pessoa, Huzursuzluğun Kitabı eserinde pek çok kez doğadan; bulutlardan, aydan, fırtınalardan, yağmurlardan bahseder. Bize dünyayı düş yoluyla seyre çıkartır. Bu yönüyle Alberto Caeiro kimliğine benzetilmektedir. “Bu şafak dünyanın ilk şafağıdır.” der ve ardından devam eder.
Hafifçe sarıya, ardından sıcak beyaza dönen şu pembelik, batı yakasındaki evlerin taze ışıkla gelen sessizliğe sunduğu binlerce cam gözü olan yüzlere hiç böyle değmedi.
Huzursuzluğun Kitabında ki Bernardo Soares Kimdir?
Huzursuzluğun Kitabı’nı yazan kurmaca bir karakterdir. Kitabın başında Pessoa satırlarca Soares’ten bahseder. Onunla müdavimi olduğu asmakatta tanıştığından ve ona karşı dostane bir ilgiyle yaklaştığı görülür.
Bernardo Soares, otuzlu yaşlarda oldukça iri yarı bir adam olmakla birlikte dikkat çekici olmayan solgun yüzünde acılı bir ifade sezilirdi. Çevresindeki insanlara olağanca dikkatliydi ancak yüzlerine, gözlerini dikip bakmaktan ya da kişiliklerini okumaktan kaçınır ve insanlara yakınlık duymazdı.
Kumaş ithalatı ve ihracatı yapan bir firmada muhasebe yardımcısıydı. Yapacak daha iyi bir şeyi, gidecek bir yeri olmadığı için ve kitap okumaktan da pek haz etmediğinden akşamları kaldığı pansiyonda zamanını yazı yazarak geçirirdi.
Dünyayı seyretmekle yetinmek isteyen eylemsizliği yüce gören Soares, Pessoa için kurmaca ve gerçek hayatın ne olduğunu gösteren bir perdeydi.
Huzursuzluğun Kitabında ki Vasques Kimdir?
Vasques, Soares’in çalıştığı Rua dos Douradores’teki büronun patronudur.
Vasques, Soares’e göre art niyet düşünmeyen, çıkarını bilen ama dürüst ve adalet duygusu yüksek bir adamdır.
Vicente Guedes Kimdir?
Bernardo Soares kurmaca dünyasında sık sık gittiği tenha, ucuz bir lokantada tesadüfen Vicente Guedes adında biriyle tanışır. Guedes aslında ilk başlarda Huzursuzluğun Kitabı’nın yazarı olarak tasarlanmış kurmaca bir karakterdir. (Bu kısım kitabın sonunda yer alan ek metinlerde geçmektedir.)
Pessoa, Guedes’ın “huzur dolu bir kitap” olduğunu bile yazıya dökmüş ve Guedes’ın zihninin gizlerinin ne kadar karmaşık olduğundan bahsetmiştir. Vicente Guades’ın kim olduğu ya da ne iş yaptığı bilinmese de aslında Soares’in kurmaca dünyasına kendini başka bir kimliğe gizleyerek giren Pessoa’yu görebiliriz.
Eğer bu tarz incelemeler hoşunuza gidiyorsa “Italo Calvino – Varolmayan Şövalye Kitap İncelemesi” adlı inceleme yazımıza da göz atabilirsiniz.
