Ay Tavşanı pek çok kültürde farklı şekillerde efsaneleşmiştir. Yer yer benzerlikler olsa da en büyük ortak noktaları tavşanın kahramanlığı ve fedakârlığıdır. Ay Tavşanı efsanesinin çıkışına neden olan pareidoliayı, Çin başta olmak üzere Japon, Aztek kültüründe ve Cree Kabilesinde anlatılan Ay Tavşanı efsanesini bu yazımızda ele alacağız.
İçerik Başlıkları
Ay Pareidoliası Nedir?
Ay Tavşanı efsanesinin asıl ortaya çıkış nedeni pareidoliadır. Pareidolia kısaca hatalı anlam yükleme olarak tanımlanır. Cansız nesnelerin yüzlerini görme eğilimidir. Bazen bir bulutu bir hayvana benzettiğinizde ya da bir ağacın gövdesi size insan yüzünü anımsattığında buna pareidolia denir. Ay pareidoliası ise Ay’ın üzerinde belli suretler görmektir.
Geçmiş zamanlarda da insanlar Ay’ın üzerinde bir tavşan sembolü gördüklerini düşündüklerinde bunun hakkında fikirler üretmeye başladılar ve Ay Tavşanı efsaneleri bu şekilde yayılmaya başladı. Çin başta olmak üzere, Japon kültürü, Kuzey Amerika kültürü ve daha birçok kültürde Ay Tavşanı efsanesi anlatılır.
Çin Mitolojisinde Ay Tavşanı Efsanesi
Çin mitolojisinde büyük bir yer edinmiş Ay Tavşanı, Yeşim Tavşanı (The Jade Rabbit), Büyükbaba Tavşan, Lord Tavşan ve Altın Tavşan adlarıyla da bilinir. Ay Tavşanı efsanesi Çin mitolojisinde cömertliğin ve cesaretin sembolü olarak anlatılır. Ayrıca Ay Tavşanı’nın bitkileri kullanarak ölümsüzlük iksirleri yaptığı ve tanrıçaları Chang’e’ye eşlik ettiği söylenir.
Efsaneye göre bir maymun, bir su samuru, bir çakal ve bir tavşan Dolunay gününde sadaka vermeye karar verdi. Yaşlı bir adam yemek için yalvardığında maymun ağaçlardan meyve topladı, su samuru nehir kıyısından ölü balıklar buldu, çakal ise birinin evinden bir kertenkele ve bir çömlek peynir aldı. Tavşan, adama yemesi için bir şeyler vermek istedi ama sadece ot toplamayı biliyordu. Son çare olarak kendi bedenini sundu ve kendini adamın inşa ettiği ateşe attı. Ne var ki tavşan yanmadı. Çünkü o yaşlı adam bir tanrıydı. Tavşanın erdeminden etkilendi ve herkesin görebileceği şekilde Ay’a tavşanın resmini çizdi. Hatta Ay etrafını çevreleyen duman benzeri maddenin, tavşan kendini ateşe attığında yükselen duman olduğu söylenir.
Ayrıca Çinlilerin geleneksel Ay Takvimi’ne göre, her yıl 8. ayın 15’inde kutlanan “Güz Ortası Bayramı”nda insanlar Ay’ın en parlak halini aldığına inanır ve Ay’ı izlemek için toplanıp ay çöreği yerler. Bu bayramda Ay Tavşanı efsanesi anlatılır ve çocuklar Ay’daki tavşan için şarkılar söylerler.
Azteklerin Ay Tavşanı Efsanesi
Aztekler, tanrıları Quetzalcoatl’ın bir zamanlar yeryüzünde insan olarak yaşadığına inanıyorlardı. Azteklerin Ay Tavşanı efsanesine göre Quetzalcoatl, dünya üzerinde bir yolculuğu sırasında çok yoruldu ve acıktı, hatta öyle bir durumdaydı ki etrafında yiyecek ve içecek olmadığını gördüğünde öleceğini düşündü. Sefil bir şekilde gezinirken otlayan bir tavşan onu gördü ve yanına geldi. Yaşaması için kendini feda etti ve ateşe atarak kendini Quetzalcoatl’a yiyecek olarak sundu. Quetzalcoatl, tavşanın bu fedakarlığından çok etkilendi. Onu Ay’a çıkarttı, ardından Dünya’ya geri indirdi. Ve şöyle dedi: “Sen sadece bir tavşan olabilirsin ama herkes seni hatırlayacak. Bütün insanlar için ışıkta her zaman bir suretin olacak.”
Cree Kabilesinin Ay Tavşanı Efsanesi
Cree kabilesi, Orta Kanada’da yaşayan bir Kuzey Amerika kabilesidir. Bu hikayede genç bir tavşan Ay’a binmek istedi. Sadece turna kuşu onu Ay’a götürmeye istekli oldu. Ay Tavşanı turnanın üzerine bindiğinde ağırlığı, kuşun bacaklarının uzamasına neden oldu. Turnaların bacaklarının bu kadar uzun olması buna bağlanır. Ayrıca tavşanın turnanın bacaklarını bu kadar sıkı tutması patisinin kanamasına neden oldu ve turna kuşunun kafasına dokunduğunda turnaların hala sahip olduğu kırmızı bir iz bıraktı.
Japon Efsanesinde Ay Tavşanı (Tsukino Usagi)
Japoncada Ay’daki tavşana “Tsuki no Usagi” denir. Japon efsanesi, Çin’dekine çok benzer ama yine de biraz farklıdır. Ay Tavşanı’nın ölümsüzlük iksiri yerine pirinç keki yaptığı söylenir. Japon efsanesine göre bir gece, Ay’da yaşayan adam bir dilenci kılığında yeryüzüne indi. Bir tilki, bir maymun ve bir tavşana rastladı ve biraz yiyecek istedi. Tilki ona bir dereden balık getirdi, maymun ağaçlardan meyve topladı ama Tavşan sadece ot sunabildi. Bu yüzden dilenciye bir ateş yakmasını söyledi ve ateş yakıldığında adama sunmak için kendini alevlerin üzerine attı. Tavşan’ın cömertliğine hayran kalan dilenci, tekrar Ay’daki adama dönüştü ve Tavşan’ı ateşten çıkardı. Nezaketini onurlandırmak için Tavşan’ı onunla yaşamak için aya götürdü.
Popüler Kültürde Ay Tavşanı
Ay Tavşanı farklı hikayeleriyle birçok filme ve kitaba konu olmuştur.
- Claude Revenant, André Soubeyran ve Nadine Valence’ın oynadığı Kenneth Anger filmi “Rabbit’s Moon“da Ay Tavşanı’nın hikayesi esas alınır.
- Over the Moon filminde “Jade” adında bir tavşan vardır ve tanrıça Chang’e’nin arkadaşıdır.
- Ay tavşanı, Rider Spirits mangasının “Yıldızların Efsanesi” bölümünün temasıdır.
- Amerikan elektronik grubu “Rabbit in the Moon” adını Ay Tavşanı efsanesinden alır.
- İtalyan grup Moonlight Haze, Japon efsanesinden esinlenerek “The Rabbit of the Moon” adlı bir şarkı yapmıştır.
Bu yazımızda birçok kültürde yer edinmiş Ay Tavşanı efsanesini inceledik. Eğer tarihteki ilginç efsaneler ilginizi çekiyorsa sitemizde bulunan Kara Köpek Efsaneleri ve En İyi 5 Efsane adlı yazımıza da göz atabilirsiniz.
